Tο πιο εμπρηστικό μυθιστόρημα που γράφτηκε ποτέ στην αγγλική γλώσσα
Αυτό το βιβλίο δεν είναι μυθιστόρημα· είναι λάφυρο από εφιάλτη.
Herbert Gold, New York Times, 25.11.1962
Το Γυμνό γεύμα κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1959 και στην Αμερική το 1962. Οι υπεύθυνοι του εκδοτικού οίκου συνελήφθησαν λόγω του άσεμνου περιεχομένου του και το στοκ κατασχέθηκε από τις Aρχές. Tρία χρόνια μετά ακολούθησε η περίφημη δίκη του «Γυμνού γεύματος» και μόλις τον Ιούλιο του 1966 το Aνώτατο Δικαστήριο της Mασαχουσέτης αποφάσισε να επιτρέψει την κυκλοφορία του βιβλίου, μια ιστορική απόφαση που σημείωσε το τέλος της λογοκρισίας στις HΠA, στο πεδίο της λογοτεχνίας. Το βιβλίο έγινε γρήγορα θρύλος και μαζί με το Στο δρόμο του Kέρουακ και το Oυρλιαχτό του Γκίνσμπεργκ αποτελούν πλέον την «κoρυφαία τριάδα» της μπιτ λογοτεχνίας.
Το 1991, κυκλοφόρησε η ομότιτλη ταινία του Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ, βασισμένη εν μέρει στο μυθιστόρημα αυτό αλλά και σε άλλα έργα του Μπάροουζ.
Το 2005, το Time magazine περιέλαβε το Γυμνό γεύμα στα 100 καλύτερα μυθιστορήματα που γράφτηκαν στην αγγλική γλώσσα από το 1923.
Άξονας του βιβλίου η άγρια περιπέτεια του ναρκομανή Ουίλιαμ Λι, που δραπετεύει από τη Νέα Υόρκη και καταλήγει στην Ταγγέρη, στην κολασμένη «Διαζώνη» των παραισθήσεων, των ουσιών, και του ομοφυλόφιλου, οργιώδους σεξ. Στην ουσία το βιβλίο αποτελεί μια τολμηρή κατάβαση στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης ασκώντας δι’ αυτής μια σκληρή κριτική στη δυτική και κυρίως την αμερικάνικη κουλτούρα του μεταφυσικού συντηρητισμού, της βίας, του σεξισμού, της πολιτικής διαφθοράς – στοιχεία που σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι εμφανή στον δυτικό πολιτισμό.
Το «Αποκαταστημένο κείμενο» αυτής της έκδοσης είναι κατά 20% μεγαλύτερο σε έκταση από την αρχική έκδοση του 1959. Δημοσιεύεται πρώτη φορά στα ελληνικά με τις διορθώσεις των δύο γνωστότερων μελετητών του Μπάροουζ, του Τζέιμς Γκράουερχολτζ και του Μπάρι Μάιλς, ενώ επίσης περιλαμβάνει σε παράρτημα σημειώσεις του Μπάροουζ, διάφορα δοκίμια και εισαγωγές που έγραψε κατά καιρούς για το βιβλίο του, κείμενα που απορρίφθηκαν για διάφορους λόγους καθώς και εναλλακτικά προσχέδια του μυθιστορήματος.
Παραθέτουμε εδώ την ενθουσιώδη παρουσίαση που έγραψε γι' αυτή την έκδοση ο αριστοτέχνης της new wave επιστημονικής φαντασίας J.G. Ballard.
Το Γυμνό γεύμα είναι μια πανδαισία που δεν πρόκειται να ξεχάσετε. Αυτό το καταπληκτικό μυθιστόρημα είναι μια σατιρική αποκάλυψη, μια βόλτα με τρενάκι του τρόμου στην κόλαση, ένα σαφάρι με πρωταγωνιστές τους πιο παράξενους ανθρώπους του πιο παράξενου πλανήτη, εμάς. Λέγεται για τα λογοτεχνικά αριστουργήματα πως η ιδιοφυία τους διαποτίζει την κάθε γραμμή, και δεν υπάρχει πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα που να επιβεβαιώνει αυτόν τον ισχυρισμό από το Γυμνό γεύμα. Ήδη από τις πρώτες αράδες αντιλαμβανόμαστε ότι μας αποκαλύπτεται ένας μοναδικός κόσμος – σατιρικός, παρανοϊκός, φουτουριστικός, παραληρηματικός. Αλλόκοτες και εφιαλτικές σκηνές εκτυλίσσονται ακαριαία, σαν φευγαλέες ματιές σε κάποια εξωτική και παρακμιακή πόλη. Απαιτείται χρόνος μέχρι να συνειδητοποιήσουμε πως αυτή η παράξενη πόλη είναι η ίδια στην οποία ζούμε και διάγουμε τον κανονικό μας βίο.
Εκ πρώτης όψεως το Γυμνό γεύμα κυριαρχείται από δύο άμεσα συνδεδεμένα θέματα, τα ναρκωτικά και την ομοφυλοφιλία, για τα οποία ο Μπάροουζ είναι αδυσώπητα ειλικρινής. Εικόνες όπως το χάραμα στον υπόγειο, τα φτηνά ξενοδοχεία, το μούδιασμα καθώς περιμένεις το επόμενο φιξάκι και η μελαγχολική αναζήτηση για μια άπιαστη σεξουαλική ευτυχία, όλα αυτά περιγράφουν τον κόσμο τον οποίο περιδιάβαινε ο Μπάροουζ τη δεκαετία του 1950, στη Νέα Υόρκη, στο Μεξικό και στην Ταγγέρη. Τα ναρκωτικά είναι το απόλυτο εμπόρευμα, έχει γράψει ο Μπάροουζ, αντιμετωπίζοντας τον εθισμό ως τμήμα μιας παγκόσμιας συνωμοσίας των ιθυνόντων δυνάμεων του κόσμου μας –των κοινοπραξιών των ΜΜΕ, της απέραντης πολιτικής και οικονομικής γραφειοκρατίας, και της ιατρικής επιστήμης που δρα με γνώμονα το κέρδος– και οι οποίες είναι αποφασισμένες να μας μετατρέψουν όλους σε απόλυτα εξαρτημένα άτομα, προκαλώντας μας ταυτόχρονα αμηχανία με την ψευδαίσθηση του παραβατικού σεξ.
Ο Μπάροουζ επιλέγει να ξεσκεπάσει βίαια αυτή τη συνωμοσία προσκαλώντας μας όλους σε γεύμα, και το μενού περιλαμβάνει ένα μυθιστόρημα το οποίο θεωρώ πως είναι το πιο σημαντικό και πρωτότυπο μυθιστόρημα Αμερικανού συγγραφέα από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Γυμνό γεύμα είναι το φιξάκι του εξαρτημένου, η εισβολή της ανόθευτης ηδονής στον εγκέφαλο, και επίσης η αυστηρή και βαθιά αντικειμενική αλήθεια για τους εαυτούς μας, τις αυταπάτες μας και τον δόλο μας, σερβιρισμένο με γαρνιτούρα το πιο σκαμπρόζικο χιούμορ. Εδώ θα βρείτε έναν στρατό ξεκαρδιστικών χαρακτήρων, υπό την ηγεσία του διαβόητου δρ Μπένγουεϊ, του πιο διεφθαρμένου και πλάνου γιατρού της λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα.
Μετά το αναιμικό εδεσματολόγιο των πιο σύγχρονων μυθιστορημάτων, χαλαρώστε και περιδρομιάστε αυτό το μυθιστορηματικό λουκούλλειο γεύμα.
Το Γυμνό γεύμα είναι ένα ταξίδι του μυαλού δίχως χάρτη*
* Eric Andersen, «The Danger Zone», στο Νaked Lunch @50, anniversary essays,
επιμ. Oliver Harris + Ian Macfadyen, 2009, Southern Illinois University, σ. 100.
Διαβάστε στον Οδηγό Ανάγνωσης το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου και την παρουσίαση του Γιώργου Λαουτάρη στην εφημερίδα Πριν.
–––––––––––––––––––––––––––––––––
Δείτε παρακάτω ένα ενδιαφέρον βίντεο με τους συντελεστές της ταινίας του Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι βρίσκεται στην αρχή: ο ίδιος ο Μπάροουζ διαβάζει από το Γυμνό γεύμα. Ωστόσο ολόκληρο το εννιάλεπτο βίντεο δίνει πειστικά το κλίμα του βιβλίου.
Το Αθηνόραμα για το Γυμνό Γεύμα
Όποια εξοικείωση κι αν έχει κάποιος με την μπιτ λογοτεχνία και τα κατορθώματά της, αποκλείεται να μην αισθανθεί ζοφερό ρίγος ξαναδιαβάζοντας αυτήν την έξοχη έκδοση του «Γυμνού Γεύματος». Μπορεί ο Μπάροουζ να σκιαγραφεί ένα «αέρινο μπαλέτο αποβρασμάτων», να εμφανίζεται σαν πάπας που διδάσκει εμπράκτως την Αγία Τριάδα της Πρέζας, του Εγκλήματος και της Ομοφυλοφιλίας στα πέρατα του κόσμου, πλην όμως αντλεί δύναμη όχι από τα πιστεύω του, αλλά από τον τρόπο που επέλεξε (ή τον επέλεξε) να προφητέψει αυτό το άθλιο σύμπαν. Είτε θεωρήσουμε το βιβλίο «πλαστή διανοουμενίστικη βρομιά» είτε τον εκλάβουμε ως τον «μεγαλύτερο Αμερικανό σατιρικό», η παρουσία του δεν παύει να αφήνει τεράστιο ίσκιο, την αδιευκρίνιστη αίσθηση λογοτεχνικού τοτέμ που έφτασε τη γραφή σε έσχατο όριο. Μια απλή σύγκριση του «Γυμνού Γεύματος» με τον «Τροπικό του Καρκίνου», για παράδειγμα, με το «Στο δρόμο» του Κέρουακ ή τα βιβλία του Νόρμαν Μέιλερ και του Τρούμαν Καπότε οδηγεί στου λόγου το αληθές. Η έκδοση περιλαμβάνει «το αποκατεστημένο κείμενο» και υπερέχει σε όγκο και χάρη έναντι της πρώτης έκδοσης του 1959.
Κωστής Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 02.09.10
Tο Ποντίκι Art για το Γυμνό Γεύμα
Θρυλικό βιβλίο! Ένα συντριπτικό κατηγορώ ενάντια στον δυτικό πολιτισμό και την εκφυλισμένη αξία του κέρδους, αυτή την υπέρτατη αξία της κόλασης. Ο Μπάροουζ, όπως και οι περισσότεροι της γενιάς του, δεν μάσησαν τα λόγια τους όταν ήρθε η ώρα να αντικρίσουν κατάματα τον κόσμο και να τον δουν πίσω από τα φτηνά του φτιασίδια. Το αμερικάνικο όνειρο με το όποιο ήρθαν αντιμέτωποι, έμοιαζε με την εκδοχή του πλέον αποτρόπαιου εφιάλτη. Αναζητώντας την προσωπική ευτυχία σ’ έναν κόσμο σαδιστικά εχθρικό, ο Μπάροουζ μάς μεταφέρει σ’ ένα σκηνικό του οποίου η συντριπτική αλήθεια ξεπερνά αυτό που μπορούμε να παραδεχτούμε ως πραγματικό. Ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι η αντανάκλαση της κόλασης, αυτό πιστεύει ο Μπάροουζ, γι’ αυτό η πόλη της Νέας Υόρκης μοιάζει με πόλη της αποκαλύψεως· τα ναρκωτικά και η απεγνωσμένη αναζήτηση διεξόδου στην ομοφυλοφιλία συνθέτουν μια πραγματικότητα που δυστυχώς καμιά εξέλιξη δεν μπορεί να ανατρέψει. Διαβάζοντας κανείς «Το Γυμνό γεύμα» θα νιώσει όπως ακριβώς κάποιος που πιάνει γυμνά ηλεκτροφόρα καλώδια. Πρόκειται για μια πρόσκληση σε γεύμα για όσους διαθέτουν γερά στομάχια αλλά κυρίως γι’ αυτούς που αντέχουν να αντικρίσουν γυμνή την ανθρώπινη φύση σε όλο της το μεγαλείο, καθώς μονομαχεί με τις ανθρώπινες αξίες, όπως αυτές εδραιώθηκαν στον Δυτικό πολιτισμό. Η παρούσα και σημαντική έκδοση, όπως κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος, μας παρουσιάζει το «αποκαταστημένο κείμενο», το οποίο είναι αρκετά μεγαλύτερο από αυτό της πρώτης του έκδοσης το 1959, και δημοσιεύεται για πρώτη φορά στη γλώσσα μας.
Ξενοφώντας Μπρουντζάκης, Ποντίκι Art, 02.09.2010
Γιατί να διαβάσω τοΓυμνό Γεύμα;
(ερώτηση και απάντηση στην Αthens Voice, τ. 312 Αύγουστος 2010, από τον Δημήτρη Μαστρογιαννίτη)
Γιατί είναι ένα βιβλίο-μύθος που δεν καθόρισε μόνο το στίγμα της αμερικάνικης λογοτεχνίας του '70, αλλά επηρέασε συγγραφείς, τραγουδιστές, επινόησε το ''heavy metal''. Γιατί το κείμενο είναι μεγαλύτερο (στην έκδοση του Τόπου) από αυτό που έχει κυκλοφορήσει στο παρελθόν, με επιπλέον σημειώσεις του συγγραφέα, εναλλακτικά προσχέδια του μυθιστορήματος. Γιατί είναι η απόλυτη περιπέτεια αναζήτησης ναρκωτικών και ομοφυλόφιλου σεξ στη Νέα Υόρκη και στην Ταγγέρη, με αιχμές για τον δυτικό τρόπο ζωής.
Το Γυμνό Γεύμα στη "Βιβλιοθήκη" της Ελευθεροτυπίας
Το γυμνό γεύμα δεν είναι κείμενο για τον καθένα. Αρκετά συχνά γίνεται σκληρό, σχεδόν αποκρουστικό. Η ποιητική του αργκό, ο ρυθμός, η δύναμη των ακραίων σκηνών και το μαύρο του χιούμορ το κάνουν καυτό. Οι σεξουαλικές ιδιαιτερότητες, η διαστροφή και ο θάνατος τριγυρίζουν στα στενά της Διαζώνης πυρπολώντας τη φαντασία του αναγνώστη. Ο ολοκληρωτισμός απλώνεται παντού, μεταμφιέζεται, καταπιέζει, ελέγχει, απαγορεύει, επιτηρεί.
Το βιβλίο δεν διαθέτει κεντρικό πυρήνα, συγκεκριμένο πρωταγωνιστή, δεν έχει πλοκή. Δεν υπήρχε αυτή η πρόθεση από τον συγγραφέα, βάσει των όσων έχει πει ο ίδιος ο Μπάροουζ. Στόχος του ήταν να καταδείξει το «μαρτύριο της πρέζας», να τα βάλει με κάθε μορφή ολοκληρωτισμού. Κι αυτό το έκανε αναμειγνύοντας βιώματα της Ταγγέρης με το φανταστικό κόσμο που γεννούσαν μέσα του τα ναρκωτικά. Από τη μια ο ρεαλισμός: η αγωνία, η αναζήτηση, η ανατριχίλα πριν από τη δόση, οι λεπτομερέστατες πληροφορίες περί ναρκωτικών κι έπειτα, εντελώς ξαφνικά, βουτιά στο παραλήρημα, στ' όνειρο: ο κόσμος της Διαζώνης, η Φρίλαντ, η ΙΣΛΑΜ ΑΕ. Ενας τόπος γεμάτος «λούγκρες» και περίεργους μπάτσους, ένα σύμπαν στο οποίο όλες οι ακραίες φαντασιώσεις αποκαλύπτονται στο φως.
Στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν ο Ασωτος, το Ντοκτόρι, διακινητές μαύρου κρέατος, εμπειρίες από νοσοκομεία αποτοξίνωσης και αναλυτική περιγραφή μεθόδων χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Αγόρια κάνουν σεξ με αγόρια και αχαλίνωτα όργια με «γερασμένα πρεζάκια». Κρεμασμένα κεφάλια, γιάχε και μάγοι των φυλών. Κι όλα αυτά, με διαρκή κοψίματα και πηδήματα στην αφήγηση. Ο Μπάροουζ παραθέτει ακόμη σημειώσεις πάνω στον εθισμό και συμβουλές πώς να ξεκόψει κάποιος απ' την ηρωίνη· κείμενα συμπληρωματικά της όλης αφήγησης.
Μια ατμόσφαιρα σήψης αναδύεται από τις σελίδες του βιβλίου, μετα-ανθρώπινη και παρανοϊκή· ένα κείμενο που ξεχειλίζει από δύναμη και εικόνες. Ένα ευφυέστατο παραλήρημα που κατά τόπους γίνεται κραυγή αγωνίας.