Πρόλογος στην ελληνική έκδοση: Ευτύχης Μπιτσάκης
1η έκδοση: Μάιος 2011
Σειρά: Στερεότυπα
«Τονωτική εισαγωγή για τους αρχάριους, τέρψη για τους ειδήμονες».
Rene Mouriaux, L’ Humanité
Το βιβλίο εκδόθηκε στη Γαλλία το 2007, πριν από την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, αποτέλεσε εκδοτική επιτυχία και επανεκδόθηκε το 2009. Διαβάζοντάς το, διαπιστώνει κανείς ότι η σκέψη του Μαρξ, απαλλαγμένη από τις προκαταλήψεις που τη συσκοτίζουν, έχει σήμερα μια καταπληκτική επικαιρότητα. Προσιτό στο ευρύ κοινό, χωρίς να χάνει τίποτε από την αυστηρότητα του φιλοσοφικού λόγου, είναι μια εξαιρετική «μύηση» σε βασικά ζητήματα του μαρξισμού, χρήσιμη και για τον αρχάριο αλλά και εκείνον που θέτει ξανά σε κριτική εξέταση τις φιλοσοφικές αντιλήψεις του.
-------------------------------------------------------
Η σειρά «Στερεότυπα»
Παίρνοντας τα στερεότυπα ως σημείο εκκίνησης, αυτή η σειρά επιδιώκει να καταλάβει τον λόγο ύπαρξής τους, να διακρίνει το μερίδιο αλήθειας που κρύβεται συχνά πίσω από τη δογματική τους διατύπωση, να τα κρατήσει σε σεβαστή απόσταση για να προσφέρει μια αντικειμενική ανάλυση των σημερινών γνώσεων σχετικά με το καθένα από τα εξεταζόμενα θέματα.
Ο πρόλογος του Ευτύχη Μπιτσάκη
«Ένα φαντασμα πλανιεται πάνω από την Ευρώπη. Το φάντασμα του κομμουνισμού». Αυτό έγραψαν πριν από εκατόν εξήντα χρόνια περίπου οι Μαρξ και Ένγκελς. Η διαπίστωσή τους φαίνεται να έχει διαψευστεί! Σήμερα πάνω από την Ευρώπη πλανώνται τα φαντάσματα των νεκρών των πολέμων της Νέας Τάξης και τα φαντάσματα εκείνων που πεθαίνουν από την πείνα στον καπιταλιστικό παράδεισο.
Νέα εποχή, νέοι προφήτες: Ο μαρξισμός είναι νεκρός! Ο Μαρξ είναι νεκρός! Ο κομμουνισμός είναι νεκρός! Τέλος των «μεγάλων αφηγήσεων»! Τέλος του Ιδεολογικού Τέλους της Ιστορίας! Η ανθρωπότητα θα ζήσει εφεξής στον αιώνα της κεφαλαιοκρατικής ειρήνης (ή στο νεκροταφείο των ιδεών και του ανθρωπισμού, αν προτιμάτε).
Οι βιαστικές προφητείες των απολογητών έχουν ήδη διαψευστεί. Η Ιστορία συνεχίζει να γράφεται με αίμα και η «καπιταλιστική ειρήνη» είναι άλλο από την παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου και των πλανητικών, ενδογενών αντινομιών του. Τι κάνουμε, λοιπόν, ζώντας σ’ έναν κόσμο που προχωρεί με επιταχυνόμενη ταχύτητα προς την καταστροφή;
Ας μην αποφεύγουμε κουτοπόνηρα το πρόβλημα: Η κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου έθεσε με δραματικό τρόπο το πρόβλημα της επιστημονικής αξίας του μαρξισμού, ως φιλοσοφίας και ως κοινωνικής θεωρίας, καθώς και το πρόβλημα της δυνατότητας να οικοδομηθεί μία σοσιαλιστική κοινωνία λόγω της υποτιθέμενης εγωιστικής ανθρώπινης φύσης. Τι κάνουν, λοιπόν, όσοι αγωνίστηκαν για μία σοσιαλιστική κοινωνία; Τι κάνουν ειδικά οι διανοούμενοι και οι πολιτικοί; Οι μεν έσπευσαν να ενσωματωθούν. Να μεταλλαχτούν σε ιδεολόγους του κόσμου τον οποίο άλλοτε πολεμούσαν. Άλλοι, στα ερείπια της χαμένης Ιερουσαλήμ, φλυαρούν για «δημοκρατικό σοσιαλισμό» (ο σοσιαλισμός είναι εξ ορισμού δημοκρατικός) και αγωνίζονται για μικρές νίκες χωρίς στρατηγική για το μέλλον. Και, τέλος, κάποιοι κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν τι έχει συμβεί. Θεωρητικά άοπλοι, έχοντας μετατρέψει τον μαρξισμό σε σύνολο από «τσιτάτα», έχοντας λησμονήσει το πιο αποτελεσματικό όπλο, τη διαλεκτική, στρέφονται προς το παρελθόν, ενώ η Ιστορία προχωρεί με γιγαντιαία βήματα, προς τα πού; Δεν τελειώσαμε. Υπάρχει και μία τέταρτη κατηγορία: Αυτοί που τολμούν να αντικρίσουν τη ζοφερή πραγματικότητα. Να κατανοήσουν τα αίτια της καταστροφής. Να ανακτήσουν το επιστημονικό κεκτημένο του μαρξισμού και να αναπτύξουν τη θεωρία ώστε να αντιστοιχεί στις τραγικές πραγματικότητες αλλά και στις πρωτοφανείς δυνατότητες του σημερινού κόσμου.
Ο Κινιού με το παρόν βιβλίο του τολμά να αντιπαρατεθεί στις τρέχουσες «αποδεκτές ιδέες» που ως αυτονόητες αλήθειες διαδίδονται από τα μέσα προπαγάνδας και χειραγώγησης του (επί του παρόντος) νικηφόρου καπιταλισμού. Ποιες είναι αυτές οι «προφανείς» ιδέες; Ο Κινιού επιχειρεί να ανασκευάσει δεκαεννέα, από το σύνολο του καπιταλιστικού οπλοστασίου.
Αυτές είναι ορισμένες από τις «αυτονόητες» ιδέες που οι ιδεολόγοι του όψιμου κρισιακού καπιταλισμού αποδίδουν στον Μαρξ, στον μαρξισμό και στο ιδεώδες του κομμουνισμού. Με ποιον τρόπο, λοιπόν, ο Κινιού ανασκευάζει αυτά τα ιδεολογήματα της προπαγάνδας; Πρώτα, χωρίς να κάνει απολογητική του μαρξισμού. Χωρίς να αξιοποιεί τον Μαρξ. Χωρίς να αποκρύπτει αδυναμίες, κενά, λάθη και ξεπερασμένες ιδέες του μαρξισμού. Ταυτόχρονα, αναδεικνύοντας συγκεκριμένα τις πραγματικές απόψεις του μαρξισμού που διαστρεβλώνουν, απολυτοποιούν ή αποκρύπτουν οι «οργανικοί διανοούμενοι» του καπιταλισμού. Και αυτά με σαφήνεια, με γνώση των κειμένων, με σύντομο, κοφτό στυλ, με γλώσσα κατανοητή, σε αντίθεση με τα περίτεχνα παραληρήματα που κατά καιρούς μάς έρχονται από τη Γαλλία και που ορισμένοι τα δέχονται ως απαύγασμα σοφίας ή και επαναστατικής θεωρίας.
Το βιβλίο του Κινιού, προσιτό στο ευρύ κοινό, χωρίς να χάνει τίποτα από την αυστηρότητα του φιλοσοφικού λόγου, είναι μία εξαιρετική «μύηση» σε βασικά ζητήματα του μαρξισμού, χρήσιμη και για τον αρχάριο αλλά και για εκείνον που θέτει ξανά σε κριτική εξέταση τις φιλοσοφικές αντιλήψεις του.
------------------------------------------------------
Η εφημερίδα Πριν έγραψε για το βιβλίο
«Ο μαρξισμός είναι το όπιο των διανοουμένων», είπε κάποτε ο διάσημος Αμερικανός κριτικός λογοτεχνίας, Έντμουντ Γουίλσον. Όμως οι ιδέες που συγκρότησε σε επιστημονική θεωρία ο συγγραφέας του Κεφαλαίου δεν δέχτηκαν πάντα πνευματώδη κριτική. Από το 19ο αιώνα μέχρι τις ημέρες μας, η πολεμική κατά του Καρλ Μαρξ βασίζεται περισσότερο σε στερεότυπα, παρά σε τεκμηριωμένα φιλοσοφικά και πολιτικά επιχειρήματα. Τα πιο διαδεδομένα και ριζωμένα από αυτά τα στερεότυπα ανέλαβε να αποκαλύψει ο Υβόν Κινιού, καθηγητής φιλοσοφίας, στο βιβλίο του με το λιτό τίτλο Μαρξ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος. Με χαρακτηριστική οικονομία λόγου, που δεν θυμίζει σε τίποτα τις μακροσκελείς αναλύσεις περί μαρξισμού και με διαυγή επιχειρήματα, που υπηρετούν την εκλαΐκευση χωρίς παραχωρήσεις στην απλούστευση, οι 144 σελίδες του βιβλίου συγκροτούν μια σύντομη και περιεκτική εισαγωγή στη μαρξιστική σκέψη.
Βασική θέση που διατρέχει το βιβλίο είναι πως η θεωρία που επεξεργάστηκε και διέδωσε ο Καρλ Μαρξ διαχωρίζεται από την πολιτική της εφαρμογή, όπως την γνωρίσαμε στα σοσιαλιστικά πειράματα του 20ού αιώνα. Ο συγγραφέας τάσσεται κριτικά απέναντι στην ιστορία του υπαρκτού σοσιαλισμού, καταδικάζει το «στείρο δογματισμό» του μαρξισμού που καλλιεργήθηκε κατά τη σταλινική περίοδο και υπερασπίζεται έναν «καθαρό» μαρξισμό, όπως αυτός προκύπτει από το έργο του δημιουργού του. Ανάμεσα στα στερεότυπα που εξετάζονται, περιλαμβάνονται και τα εξής: «Για τον Μαρξ, ο άνθρωπος είναι απολύτως εξαρτημένος από τη φύση», «ο κομμουνισμός είναι η πανταχού παρουσία του κράτους», «ο κομμουνισμός αδιαφορεί για το άτομο» και βέβαια το πλέον κλασικό στερεότυπο, «ο κομμουνισμός είναι ουτοπία, απέτυχε παντού».
Το βιβλίο δεν απαντά μόνο στους αντιπάλους του μαρξισμού, αλλά και σε νεομαρξιστικά ρεύματα, οι ιδέες των οποίων γνωρίζουν ευρύτερη διάδοση. Μια απ’ αυτές είναι η άποψη που υποστηρίζει ότι «για τον Μαρξ η ιστορία είναι γραμμένη εκ των προτέρων». Όπως τονίζει ο συγγραφέας «η ντετερμινιστική κατανόηση της μακροϊστορίας δεν εμποδίζει στον Μαρξ την κατανόηση της μικροϊστορίας με όλη την ιδιαιτερότητα, την ατομική δράση και το απρόβλεπτο που αυτή συνεπάγεται». Επίσης, καταρρίπτεται η δημοφιλής στη Νέα Αριστερά θέση ότι «η εκμετάλλευση που περιέγραφε ο Μαρξ δεν υπάρχει πλέον». Όπως γράφει ο Υβόν Κινιού, η μαρξιστική ανάλυση «δεν μας μιλάει για μια ειδική κατάσταση της κοινωνίας, ιστορικά και γεωγραφικά οριοθετημένη, αλλά για έναν τρόπο παραγωγής, του οποίου οι μορφές ανανεώνονται αλλά οι νόμοι που διέπουν τη λειτουργία του παραμένουν αμετάβλητοι».
Γιώργος Λαουτάρης, Εφημ. Πριν 22.05.2011
---------------------------------------------------
Διαβάστε στον οδηγό ανάγνωσης τα περιεχόμενα του βιβλίου και τον πρόλογο του συγγραφέα.
|