Στην µεγάλη διαµάχη για την διαδοχή του Λένιν στην ηγεσία των µπολσεβίκων και του σοβιετικού κράτους, επικράτησε γρήγορα ο Στάλιν. Το γεγονός αυτό, σχετικά αναµενόµενο µε όρους ισχύος, δεν ήταν νοµοτελειακά αναγκαστικό καθώς η Ιστορία συνδυάζει την ανάγκη µε την ενδεχοµενικότητα. H πιθανότητα να είχαν νικήσει οι πολιτικές δυνάµεις γύρω από τον Τρότσκι και τους συµµάχους του ήταν µια υπαρκτή ιστορική δυνατότητα ως τα µέσα της δεκαετίας του 1920.
Το µυθιστόρηµα του ∆. Μπελαντή έχει σαν αφετηρία του αυτό το ενδεχόµενο. Ο Στάλιν βρίσκεται εκτοπισµένος στο γκουλάγκ της Κολιµά. Ο πρώην ηγέτης πρέπει να συνδυάσει τις δεξιότητές του για να επιζήσει και να αντιστρέψει την ροή της Ιστορίας, αναδεικνύοντας πλευρές της ψυχικής δύναµής του αλλά και του πιο σκληρού, λαϊκού και ίσως λούµπεν υποστρώµατος της προσωπικότητάς του. Η εξέγερση των οπαδών του στην Κολιµά, τις πρώτες µέρες του 1936, θα φέρει τα πάνω-κάτω.
Ο Μπέρια, αναλαµβάνει πραξικοπηµατικά την ηγεσία των µπολσεβίκων και προσπαθεί µε κάθε τρόπο να καταστείλει την σταλινική ανταρσία. Η Σοβιετική Ένωση διχοτοµείται σε ∆υτική (υπό την ηγεσία αρχικά του Μπέρια και µετά του Μολότοφ) και Ανατολική (υπό την ηγεσία του Στάλιν). Ο Βʹ Εµφύλιος Πόλεµος µε πρωταγωνιστές «παλιούς συντρόφους εν όπλοις» είναι ανελέητος… Οι 44 µέρες που διήρκεσε θα συγκλονίσουν ολόκληρο τον κόσµο.
Στο τέλος τίποτα δεν θα είναι όπως πριν.
Παρουσίαση στο Red Notebook
Ανάμεσα στα πολλά και καλά βιβλία με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Ρωσική Επανάσταση, κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Τόπος το μυθιστόρημα του Δημήτρη Μπελαντή Ο Στάλιν στην Κολιμά. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα εναλλακτικής ιστορίας, πεδίο που ο συγγραφέας γνωρίζει καλά. Κρίνοντας δε από τη μέχρι στιγμής υποδοχή της έκδοσης, το βιβλίο θα προκαλέσει έντονες συζητήσεις ανάμεσα στα ιστορικά ρεύματα της Αριστεράς. Πρόκειται για μια "λογοτεχνική αδεία" αναθεώρηση της ιστορίας της Ρωσικής Επανάστασης και του εκφυλισμού της, προκειμένου να επισημανθεί το αναπόφευκτο της εκφυλιστικής πορείας; Ή μήπως για μια απόπειρα αποκατάστασης, μέσω της λογοτεχνίας, των πρωταγωνιστών της σταλινικής αντεπανάστασης; Πού τελειώνει η λογοτεχνία και πού αρχίζει η πολιτική αποτίμηση; Το βιβλίο δεν προσφέρεται για εύκολες απαντήσεις.
"Στην µεγάλη διαµάχη για την διαδοχή του Λένιν στην ηγεσία των µπολσεβίκων και του σοβιετικού κράτους", διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο της έκδοσης, "επικράτησε γρήγορα ο Στάλιν. Το γεγονός αυτό, σχετικά αναµενόµενο µε όρους ισχύος, δεν ήταν νοµοτελειακά αναγκαστικό καθώς η Ιστορία συνδυάζει την ανάγκη µε την ενδεχοµενικότητα. H πιθανότητα να είχαν νικήσει οι πολιτικές δυνάµεις γύρω από τον Τρότσκι και τους συµµάχους του ήταν µια υπαρκτή ιστορική δυνατότητα ως τα µέσα της δεκαετίας του 1920.
Το µυθιστόρηµα του ∆. Μπελαντή έχει σαν αφετηρία του αυτό το ενδεχόµενο. Ο Στάλιν βρίσκεται εκτοπισµένος στο γκουλάγκ της Κολιµά. Ο πρώην ηγέτης πρέπει να συνδυάσει τις δεξιότητές του για να επιζήσει και να αντιστρέψει την ροή της Ιστορίας, αναδεικνύοντας πλευρές της ψυχικής δύναµής του αλλά και του πιο σκληρού, λαϊκού και ίσως λούµπεν υποστρώµατος της προσωπικότητάς του. Η εξέγερση των οπαδών του στην Κολιµά, τις πρώτες µέρες του 1936, θα φέρει τα πάνω-κάτω.
Ο Μπέρια, αναλαµβάνει πραξικοπηµατικά την ηγεσία των µπολσεβίκων και προσπαθεί µε κάθε τρόπο να καταστείλει την σταλινική ανταρσία. Η Σοβιετική Ένωση διχοτοµείται σε ∆υτική (υπό την ηγεσία αρχικά του Μπέρια και µετά του Μολότοφ) και Ανατολική (υπό την ηγεσία του Στάλιν). Ο Βʹ Εµφύλιος Πόλεµος µε πρωταγωνιστές «παλιούς συντρόφους εν όπλοις» είναι ανελέητος".
Red Notebook 12/12/17
Παρουσίαση σε Αναγνώστη από Γιάννη Μπασκόζο
Εάν ο Στάλιν δεν είχε πάρει την εξουσία στην τότε Σοβιετική Ένωση τι θα γινόταν; Ο Δημήτρης Μπελαντής αντιστρέφει την ιστορία σε ένα μυθιστόρημα πολιτικής φαντασίας. Οι περί τον Τρότσκι παίρνουν την εξουσία και στέλνουν τον Στάλιν εξορία στην Κολιμά, εκεί που αυτός έστειλε χιλιάδες αντιφρονούντες. Ο Στάλιν θα οργανώσει την ομάδα του και την απόδρασή του με στόχο να επανακατακτήσει την εξουσία. Ο Μπέρια αναλαμβάνει την διοίκηση των μπολσεβίκων και η Ρωσία χωρίζεται σε ανατολική υπό την ηγεσία του Στάλιν και δυτική υπό την ηγεσία του Μπέρια και μετά του Μολότοφ. Ακολουθεί εμφύλιος πόλεμος που κρατάει 44 μέρες και διχάζει τους κομμουνιστές της Ρωσίας. Το αστείο είναι ότι εγχώριοι σταλινικοί και τροτσκιστές πήραν στα σοβαρά το μυθιστόρημα του Μπελαντή και τον καταγγέλλουν ως πράκτορα και οι δύο πλευρές. Απόδειξη ότι οι κομμουνιστές ακόμα στερούνται χιούμορ.
Γιάννης Ν. Μπασκόζος, Αναγνώστης
Παρουσίαση στο periodiko.gr από τον Αντώνη Φράγκο
(...) Η εξέλιξη έχει πολλές ανατροπές με την δραματικότερη στο τέλος, αλλά εκείνο που εκπλήσσει ευχάριστα στην δομή του μυθιστορήματος είναι η εμβάπτιση για τα καλά του συγγραφέα στα συναρπαστικά χωράφια της επιστημονικής φαντασίας και μάλιστα στο είδος της εναλλακτικής ιστορίας. Με αυτά τα δεδομένα, ο Μπελαντής ενσωματώνει δημιουργικά, στοιχεία από έργα του Φίλιπ Κ. Ντικ , του Ρόμπερτ Χαϊνλάιν, του Μονταλμπάν απ’ τον «Φόνο στην Κεντρική Επιτροπή», παράλληλα με το «Πανόπτικον» του Τζέρεμι Μπένθαμ ακόμα και με αναφορές στον εξωγήινο που «βρέθηκε» σε διαστημόπλοιο στο Ρόσγουελ των ΗΠΑ το ’50, για να μην αναφέρουμε τα φαινόμενα παραψυχολογίας αλά Γιούρι Γκέλερ με τα οποία ψυχογραφούνται ο Στάλιν και ο Αϊνστάιν. Με αυτά τα συστατικά αλλά και με έρευνα ιστορικών στοιχείων που χρησιμοποιούνται κατά την κρίση και την φαντασία του λογοτέχνη, «Ο Στάλιν στην Κολιμά» δεν είναι με κανένα τρόπο ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά δημιουργική λογοτεχνία και σαν τέτοια οφείλουμε να το διαβάζουμε, καθώς η αφήγηση έχει έντονη την αίσθηση του σασπένς ενώ ο συγγραφέας διατάσσει τους χαρακτήρες του ένθεν και ένθεν με άνεση, αληθοφάνεια και ιστορικότητα για να σχολιάσει εμμέσως την Οκτωβριανή Επανάσταση και τις προοπτικές της, «καθώς η Ιστορία», όπως γράφει, «συνδυάζει την ανάγκη µε την ενδεχοµενικότητα.»
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ Βιβλία για τα 100 χρόνια από την ένδοξη Οκτωβριανή επανάσταση -B’ Μέρος
toperiodiko.gr (26.12.17)
Παρουσίαση στην Εφ. Συντακτών από τον Γ. Ν. Περαντωνάκη
(...) Μια τέτοια εναλλακτική τροπή, που συνδυάζει το ιστορικό μυθιστόρημα με τη δημιουργική (επιστημονική) φαντασία, επινοεί ο Δημήτρης Μπελαντής. Τι θα συνέβαινε λοιπόν, αν, αντί να επικρατήσει στον σοβιετικό Εμφύλιο της δεκαετίας του ’20 ο Στάλιν, μετά τον θάνατο του Λένιν, ανέβαινε στην εξουσία ο Τρότσκι (και ο Ράντεκ); Πιθανόν οι τελευταίοι θα εφάρμοζαν ανάλογη πολιτική πυγμής, εξόντωσης των πολιτικών αντιπάλων, αστυνομοκρατία και βία, γκουλάγκ και παιχνίδια εξουσίας για «μια διαρκή επανάσταση».
Κι ο Στάλιν; Μα θα εξοριζόταν στην παγωμένη σιβηρική Κολιμά (απόηχος του Βαρλαάμ Σαλάμοφ), για να μην οργανώσει την αντεπανάσταση εις βάρος της τροτσκιστικής κομμουνιστικής εξουσίας που ακολουθεί τα χνάρια του Λένιν!
Η αφήγηση εστιάζει στο 1936, όταν ο Στάλιν φτάνει στην Κολιμά, και με αναδρομές εξιστορεί το ιστορικό της ανατροπής του Πατερούλη από τους τροτσκιστές. Μέχρις ενός σημείου τα πραγματικά γεγονότα παρατίθενται αναλλοίωτα, αλλά από ένα σημείο και μετά η εναλλακτική πορεία της Ιστορίας παίρνει κεφάλι.
Κι ο Δ. Μπελαντής καταφέρνει να εναλλάσσει το πραγματικό με το φανταστικό, όπως λ.χ. ο γενικός γραμματέας Καρλ Ράντεκ ονειρεύεται τη δίκη που θα υφίστατο, αν επικρατούσε ο Στάλιν! Τελικά, ο Ιωσήφ Βισαριόνοβιτς πετυχαίνει να οργανώσει τη δική του σιβηριανή εξέγερση και να τεθεί επικεφαλής της Ανατολικής Σοβιετικής Ενωσης, ενώ την ίδια ώρα ο Λαβρέντι Μπέρια αναρριχάται πραξικοπηματικά στην εξουσία της Δυτικής ΕΣΣΔ.
Η αληθοφάνεια του έργου, στηριγμένη στην πυκνή μαρξιστική και σοβιετική ορολογία (αν και απουσιάζουν ρωσικές λέξεις που θα έκαναν πιο πετυχημένη τη σύνθεση), τα ονόματα των συντρόφων, οι τακτικές των πολιτικών και των στρατιωτικών κ.λπ. εισάγουν τον αναγνώστη κατ' αρχάς στο ιστορικό περικείμενο της εποχής.
Σε δεύτερη φάση τον εισάγουν στον πολιτικό προβληματισμό, στις εμφύλιες έριδες, στις ιδεολογικές διαφορές, στον λόγο της εξουσίας (όποιος την έχει) και στη σκέψη των κρατούμενων –σαν να διαβάζεις το «Μηδέν και το άπειρο» του Αρθουρ Κέσλερ–, κι έτσι τον καταβυθίζουν στο βαθύ σοβιετικό παρασκήνιο της επανάστασης, που εν τέλει έγινε δικτατορία.
Η δράση μοιράζεται έντεχνα ανάμεσα στις καταιγιστικού ρυθμού πράξεις και στους ρητορικούς διαλόγους μεταξύ των πάμπολλων πρωταγωνιστών, οι οποίοι έτσι –κάτι ανάλογο με τις θουκυδίδειες δημηγορίες– ξεδιπλώνουν την ιδεολογία αλλά και τη στυγνή σκέψη τους, που άλλοτε είναι στωική και κυνική κι άλλοτε ρεαλιστικά προσγειωμένη.
Τελικά, ποια συμπεράσματα, ιστορικά και υπαρξιακά, εξάγει ο αναγνώστης από το ταξίδι στο αρχιπέλαγος των σοβιετικών ερίδων; Αφ' ενός ότι, ασχέτως ιδεολογίας, στάσης και φύσης, οι ηγέτες και οι ηγετίσκοι λειτουργούν όταν έχουν την εξουσία ως τύραννοι, ως άνθρωποι που ξέρουν ότι μόνο με τη σιδηρά πυγμή μπορούν να επιβάλουν τη θέλησή τους και ότι η δημοκρατία των σοβιέτ είναι μόνο τυπική.
Η εξουσία δίνει δύναμη και επιβάλλει δύναμη ώστε να παραμείνει αλώβητη. Αφ' ετέρου, πολλοί από αυτούς «δεν σπάνε» όχι μόνο από ηρωικό ιδεαλισμό αλλά κι από μια ιδιοτελή μανία να ορθώσουν ανάστημα στους αντιπάλους. Ηρωες μαζί κι αρνητικοί ήρωες, υστερόβουλοι και συνάμα θιασώτες των πιστεύω τους, στυγνοί εκβιαστές και παράλληλα στοχοπροσηλωμένοι στις μακροπρόθεσμες επιδιώξεις τους.
Τέτοιοι βυζαντινισμοί που φέρνουν τον έναν σφετερισμό της θέσης του γενικού γραμματέα μετά τον άλλο οδηγούν την εμφύλια σύγκρουση στα άκρα, με το κουμπί των πυρηνικών σε ετοιμότητα, όσο κι αν ο Αϊνστάιν δεν ενέδωσε στις πιέσεις του Στάλιν. Και τα άκρα ήταν η καταστροφή, η αλληλοεξόντωση των αλαζόνων ηγετών, ίσως και καλύτερα, αφού κατόπιν η ΕΣΣΔ άλλαξε ρότα και απετράπησαν ο ολοκληρωτισμός, οι εξορίες και η τρομοκράτηση του λαού.
Ο συγγραφέας οραματίζεται μια άλλη Σοβιετική Ενωση, όπου δεν θα αλληλοτρώγονται οι αρχομανείς ηγέτες της, αλλά θα επικρατήσει μια γνήσια δημοκρατία των σοβιέτ.
Δείτε όλη την παρουσίαση εδώ
Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Εφημερίδα των Συντακτών (17.02.18)
Παρουσίαση στο ISKRA από τον Γ. Αλεξάτο
(...) Δεν θα περιγράψω εδώ, ούτε και ως σύντομη περίληψη, το μυθιστόρημα, με το οποίο ο Μπελαντής έκανε τη δική του παρέμβαση για τα εκατοντάχρονα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Αρκεί να αναφέρω ότι στο βιβλίο είναι παρόντα, εκτός από αυτά που προαναφέρθηκαν, πρόσωπα όπως οι Μπέρια και Μολότοφ, ως θανάσιμοι εχθροί του Στάλιν, αλλά και ο Αϊνστάιν, ως ο μεγάλος επιστήμονας που έχει τεθεί στην υπηρεσία του πρώτου προλεταριακού κράτους της ιστορίας.
Του πρώτου προλεταριακού κράτους; Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα κι εδώ είναι που το βιβλίο αποκτά μια ιδιαίτερη αξία, ως αφορμή για προβληματισμό που υπερβαίνει την πλοκή ενός φανταστικού μυθιστορήματος. Γιατί το βιβλίο του Μπελαντή θέτει ακριβώς το καίριο ζήτημα της σταλινικής «εκτροπής» της σοβιετικής εξουσίας, όχι ως ιστορικού ατυχήματος ή ως συνέπεια των ιδιομορφιών του χαρακτήρα ενός ηγέτη, όπως ο Στάλιν, αλλά ως μια δυνατότητα που εμπεριεχόταν στην ίδια τη δομή, τη λειτουργία και την ιδεολογία του κόμματος που καθοδήγησε τη μεγαλύτερη επανάσταση όλων των εποχών, όπως, επίσης, ηγήθηκε και στον εκφυλισμό και τον παραμερισμό των κατακτήσεών της.
Το βιβλίο αυτό αξίζει να διαβαστεί, όσο κι αν μπορεί να προκαλεί κάπου-κάπου δυσφορία με τις επαναλαμβανόμενες εκδηλώσεις μικρότητας μεγάλων προσωπικοτήτων που σημάδεψαν την ιστορία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Ας μην ξεχνάμε πως δεν πρόκειται για ιδεολογικό μανιφέστο, αλλά για μυθιστόρημα.
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
γράφει ο Γιώργος Αλεξάτος, iskra.gr (16.03.18)
Δείτε την παρουσίαση του βιβλίου Ο Στάλιν στην Κολιμά στο βιβλ. ''Επίκεντρον'' (28.04.18).
Για το βιβλίο μίλησαν οι: Γιώργος Περαντωνάκης (φιλόλογος-κριτικός λογοτεχνίας), Ηρακλής Λογοθέτης (συγγραφέας-δοκιμιογράφος) και ο συγγραφέας. Την συζήτηση συντόνισε ο Αριστοτέλης Σαΐνης (φιλόλογος-κριτικός λογοτεχνίας).
Διαβάστε στον οδηγό ανάγνωσης τις πρώτες σελίδες του μυθιστορήματο, εδώ την προδημοσίευση του βιβλίου στο infowar.grκαι εδώμια ανάγνωστη του βιβλίου από τον Φίλιππο Φιλίππου στο ηλ. περιοδικό Ο Αναγνώστης. Διαβάστε εδώ την παρουσίαση του βιβλίου στην Athens Voice από τον Δημήτρη Φύσσα & εδώ μια παρουσίαση στο tetragwno.gr από τον Θοδωρή Μπόνη.