ΒΡΑΒΕΙΟ ΧΟΣΕ ΛΕΣΑΜΑ ΛΙΜΑ CASA DE LAS AMÉRICAS, 2020
«Όποιος γεννιέται σε λιµάνι γεννιέται µε το ταξίδι µέσα του [...]. Το σακίδιο της ανθολογίας Τα µάτια του λόγου φυλάει πολλά από τη διαδροµή του ταξιδιού· κουβαλάει την επιθυµία να φιλήσει τα πόδια της ποίησης, γνωρίζοντας ότι στο τέλος απλώς θα φάει χώµα· κουβαλάει το χρυσό νόµισµα που πρέπει να παραδοθεί σε µια µικρή Κωφάλαλη για να έχει πρόσβαση στο ουράνιο τόξο της γλώσσας της. Μεταφέρει, επίσης, τα θολά ζώα που ο ποιητής µαδάει, απολεπίζει και γδέρνει, µε την επιµονή να δει ένα δάκρυ στον πάτο της χύτρας. Και το εµµονικό κουλό χέρι της γραφής, τους αγνοούµενους συντρόφους, την αδηφάγα πείνα των καθρεφτών, τους εραστές που έβαλαν τα µάτια τους να τραγουδήσουν, τη ζούγκλα µε τα σπλάχνα της έξω, τον θάνατο που δουλεύει µπροστά στα µάτια όλου του κόσµου, το µαύρο αλεύρι της ξενιτιάς και τις µαρίµπες που πετάνε».
(Από την εισαγωγή του βιβλίου)
Τα µάτια του λόγου είναι ένα απάνθισµα από το ποιητικό έργο του σηµαντικότερου ίσως σύγχρονου Αργεντινού ποιητή Χόρχε Μποκανέρα, τον οποίο δένει «ένας οµφάλιος λώρος µε την Ελλάδα», από την πλευρά της µητέρας του και του µετανάστη, από τη Σάµο, παππού του. «Κάθε προσωπική ανθολογία», γράφει ο Μποκανέρα, «κλείνει µέσα της κι έναν τρόπο σύνθεσης, ενορχήστρωσης γλώσσας, εικόνων, εννοιών, εκλάµψεων και κενών σηµείων. Κατ’ αυτή την έννοια, Τα µάτια του λόγου φιλοδοξούν ν’ αγγίξουν το βάθος του ανθρώπου, εκεί όπου, σύµφωνα µε τα λόγια του ποιητή Μπούστος, “οι φωνές µας γλείφουν τον άνεµο”».
«∆εν υπάρχουν κενά στην ποίηση του Χόρχε Μποκανέρα. Κάθε λέξη εκτείνεται ως την επόµενη, την πιάνει γερά, µε τέτοιο τρόπο που η ένταση του νοήµατος διπλασιάζεται κι ύστερα πολλαπλασιάζεται σε ένα συνεχές κρεσέντο, στο οποίο η προφανής και ενίοτε οδυνηρή κλασική οµορφιά, αντί να αποσπά την προσοχή του αναγνώστη από την ουσία του ποιήµατος, του κόβει την ανάσα (εµένα µου την αιχµαλώτισε), λες κι αυτή η ανεπαίσθητη κίνηση του σώµατος θα µπορούσε να διαταράξει το βάρος των λέξεων και τη βαθιά αρµονία τους».
Ζοζέ Σαραµάγκου
Ο δαίμονας του τυπογραφείου χτύπησε τα "Μάτια του λόγου": Στη σελίδα 69 στη 2η στροφή, η ορθή μετάφραση του τέταρτου στίχου είναι: αυτό που είναι να έρθει. Κι αυτός που οδηγεί, οδηγείται.
Συνέντευξη στον Ι. Κοντό για το πόλη-Κ «Η σιωπή είναι συστατικό στοιχείο της ποίησης»
Ποιητής, κριτικός και δημοσιογράφος, ο Αργεντίνος, με ελληνικές καταβολές, Χόρχε Μποκανέρα είναι ίσως ο σημαντικότερος σύγχρονος Αργεντίνος ποιητής. Η πρόσφατη κυκλοφορία της ποιητικής συλλογής του Τα μάτια του λόγου από τις Εκδόσεις Τόπος στάθηκε η αφορμή για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνομιλία μαζί του.
«Κάποιες φορές νομίζω πως ο ποιητής δε γεννιέται ούτε γίνεται. Ξεγίνεται», επισημαίνετε στην πρώτη γραμμή της εισαγωγής της προσωπικής ανθολογίας σας ποίησης Τα μάτια του λόγου. Πρόκειται πιθανόν για έναν από τους πιο απρόσμενους ορισμούς της ποίησης που έχουν πέσει στην αντίληψή μου. Θα θέλατε να τον αναλύσετε;
Ήταν ένας τρόπος για να απαντήσω στην πολύ συχνή ερώτηση «αν ένας ποιητής γεννιέται ή γίνεται». Ίσως ο ποιητής να «γεννιέται», με την έννοια του ότι από την παιδική ηλικία φαίνεται να είναι προικισμένος με μια ιδιαίτερη ευαισθησία. Oπωσδήποτε πρέπει να «γίνεται», καθώς στην ποίηση δεν έχει αξία ο αυθορμητισμός, αλλά η τελειοποίηση όλων των εκφραστικών εργαλείων.
Όταν λέω ότι ο ποιητής «ξεγίνεται» αναφέρομαι στη διαδικασία αναζήτησης του καλλιτέχνη ο οποίος, μακράν του να επαφίεται σε ένα υποτιθέμενο έμφυτο ταλέντο ή στην παγίωση ενός επαγγέλματος, βυθίζεται στις εμμονές του και κατά κάποιον τρόπο αποσυναρμολογεί τον συμβατικό λόγο προκειμένου να διακρίνει αμυδρά ένα είδος πρωτογενούς χάους.
«Κάθε ποιητική έχει διαφορετική γένεση. Στην περίπτωσή μου συνδέεται με το λιμάνι όπου γεννήθηκα», συνεχίζετε. Με ποιους τρόπους σας έχει καθορίσει το ευρύτερο πολιτισμικό περιβάλλον της γενέτειράς σας ως άνθρωπο και ποιητή;
Πέρασα τα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής μου σε ένα μεγάλο λιμάνι στα νότια του Μπουένος Άιρες. Ήταν ένα περιβάλλον πολλών γλωσσών – υπήρχαν μετανάστες, ξένοι, ναυτικοί, λιμενεργάτες, ψαράδες, φορτοεκφορτωτές, μουσικοί λαϊκών τραγουδιών και πλανόδια τσίρκα. Και σίγουρα, αυτή η ατμόσφαιρα δουλειάς και καπηλειού που έχει κάθε μέρος που είναι πέρασμα, με σημάδεψε∙ ειδικά η άλως περιπέτειας και μυστηρίου που το περιβάλλει. Η φαντασία μου πετούσε όταν το μυαλό μου σχημάτιζε ερωτήσεις αναφορικά με τους ανθρώπους που όργωναν τους χωματόδρομους εκεί: Από πού έρχονταν; Ποιος ήταν ο επόμενος προορισμός τους; Είχαν επιζήσει από κάποιο ναυάγιο; Τους περίμενε κάποιος κάπου; Πράγματα που αύξησαν την περιέργειά μου και διαμόρφωσαν έναν συγκεκριμένο τρόπο παρατήρησης του κόσμου. Ο Κουβανός ποιητής Ελισέο Ντιέγο τόνιζε ότι τον ποιητή τον διαφοροποιεί από τον υπόλοιπο κόσμο η ιδιότητα του να προσέχει. Οι γρήγοροι ρυθμοί στους οποίους ζούμε σήμερα έρχονται σε αντίθεση με αυτή την άσκηση της παρατήρησης, αυτές τις παύσεις που κάποιοι που καταλαβαίνουν τις ερμηνεύουν ως ένταση της στιγμής.
Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ
Συνέντευξη στον Ι. Κοντό , πόλη-Κ (25.06.22)
Παρουσίαση της ανθολογίας στο Rednblack.gr από τη Χριστίνα Καπετανοπούλου
(...) Χωρισμένα σε τρεις θεματικούς άξονες τα ποιήματα της συλλογής πότε κοιτάζουν την περιπέτεια της γραφής με τα «Μάτια του ελεύθερου σκοπευτή», πότε καρφώνονται στον έρωτα με «Μάτια ξεραμένο αίμα» και πότε εστιάζουν με «Τσεκουρωμένα μάτια» στο καθημερινό και το εφήμερο του κόσμου μας. Όλες αυτές οι ματιές είναι τρόποι που συγκροτούν την όραση, ένα ανοικτό οπτικό πεδίο εντός του οποίου Τα μάτια του λόγου εντέλει βλέπουν. (...) Η μετάφραση της Αγαθής Δημητρούκα ακούει, απολαμβάνει και αποδίδει εξαιρετικά τη βαθμιαία αύξηση της έντασης νοήματος και λέξεων, το κρεσέντο της στιβαρής ποιητικής φωνής του πολυβραβευμένου Αργεντινού συγγραφέα.
Διαβάστε όλο το κείμενο εδώ
Rednblack.gr 15.2.2022
Συνέντευξη στην Χριστίνα Πάντζου για την Εφημερίδα των Συντακτών «Όποιος χάνει λέξεις έχει τις μέρες μετρημένες» Η κουκούλα. Το φίμωμα. Ολες αυτές οι λέξεις για τις ανείπωτες πρακτικές που χρησιμοποίησαν στη δικτατορία παραπέμπουν στο σκοτάδι.
Πολυβραβευμένος Αργεντίνος ποιητής, εξόριστος στα χρόνια της δικτατορίας, επί χρόνια διευθυντής σύνταξης του περιοδικού «Κρίσις» που ίδρυσε ο Εδουάρντο Γκαλεάνο. Ο ελληνικής καταγωγής ακαδημαϊκός και διανοούμενος Χόρχε Μποκανέρα ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα για να παρουσιάσει την ποιητική συλλογή του «Τα μάτια του λόγου» (εκδ. Τόπος) και συνομίλησε με την «Εφ.Συν.» για την ισχύ της ποίησης «σε κάθε καιρό»· τις λέξεις και τον λόγο που πρέπει να νοηματοδοτηθούν ξανά· την απειλή του εκφασισμού στην πατρίδα του, όπου αυτόν τον μήνα ο ακροδεξιός Χαβιέρ Μιλέι ίσως κερδίσει την προεδρία.
Αλλά μίλησε και για την Ελλάδα, που από νήμα έγινε ομφάλιος λώρος του, με τον Σαμιώτη παππού του Αλέξανδρο Ησυχο να τον πηγαίνει στο λιμάνι (της Ελπίδας, στην περιφέρεια του Μπουένος Αϊρες όπου γεννήθηκε) να αγναντεύουν τα καράβια και τον θείο του να του μιλά για τον Γιάννη Ρίτσο· κι εκείνος, παιδί ακόμη, να ξετυλίγει τον μίτο της περιπέτειας που είναι η ποίηση αναζητώντας από πού έρχονται αυτοί οι ναυτικοί και οι ξένοι και πού πάνε, κι εκείνο το «Καλό ταξίδι» που άκουγε πάντα.
Οι αποκρίσεις του ποιητή παρέπεμπαν κυρίως στα ποιήματά του όπου είναι οι ίδιοι οι στίχοι τους που ανοίγουν διάλογο μαζί του…
Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ Εφημ. Συντακτών, γράφει η Χριστίνα Πάντζου 2.10.2023
Παρουσίαση της ποιητικής συλλογής ''Τα μάτια του λόγου'' του βραβευμένου Αργεντίνου ποιητή Χόρχε Μποκανέρα, στο βιβλιοπωλείο «επί λέξει» (Δευτέρα 2 Οκτωβρίου 2023). Για το βιβλίο μίλησαν οι: Αγαθή Δημητρούκα (μεταφράστρια της συλλογής), ο ποιητής Ιωάννης Πανουτσόπουλος, ο Κώστας Ήσυχος και ο Χόρχε Μποκανέρα. Διερμηνεία από τα ισπανικά Άλια Ήσυχου. Με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Αργεντινής στην Αθήνα.