Δείτε το site του βιβλίου με προδημοσιεύσεις, πηγές, επιπλέον βίντεο, φωτογραφίες και podcast για όσα θα διαβάσετε.
1η έκδοση: Οκτώβριος 2022
Μπορεί ένα γράφημα, ένα βίντεο ή μια φωτογραφία να μας παραπλανά χωρίς να λέει ψέματα; Με ποιους μηχανισμούς προωθούνται οι διαρροές της αστυνομίας, της κυβέρνησης και των επιχειρήσεων; Πώς «ξεπλένονται» τα εγκλήματα εταιρειών και ολόκληρων κρατών με τεχνικές όπως το whitewashing, το green-washing και το pinkwashing; Μπορούν τα μέσα ενημέρωσης να καθοδηγήσουν τον αναγνώστη αλλάζοντας τη σύνταξη μιας πρότασης ή να αλλοιώσουν μια δημοσκόπηση μεταβάλλοντας απλώς τη σειρά των ερωτήσεων;
Ο δημοσιογράφος Άρης Χατζηστεφάνου παρουσιάζει έναν πρακτικό οδηγό που μας βοηθά να εντοπίζουμε τεχνικές παραπληροφόρησης και προπαγάνδας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στα social media αλλά και στον καθημερινό λόγο πολιτικών, διαφημιστών και συμβούλων επικοινωνίας. Μέσα από προσωπικές εμπειρίες σχεδόν τριών δεκαετιών σε διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ, μας εξηγεί με συγκεκριμένα παραδείγματα πώς να διαβάζουμε ανάμεσα στις γραμμές των εφημερίδων και των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης.
Το βιβλίο περιλαμβάνει σε κάθε κεφάλαιο QR-code που οδηγεί σε βίντεο, φωτογραφίες, podcast και ενεργά link για όλες τις πηγές και τη βιβλιογραφία.
Προπαγάνδα και Παραπληροφόρηση: Το podcast που έγινε βιβλίο ακούστε το podcast εδώ , info-war.gr.
Παρουσίαση στο Πριν από τον Δημήτρη Τζιαντζή
Το βιβλίο του Άρη Χατζηστεφάνου Προπαγάνδα & Παραπληροφόρηση-Πως τις εντοπίζουμε (εκδ. Τόπος) δεν είναι θεωρητικό, ακαδημαϊκό, αλλά χρηστικό, διαδραστικό και μάχιμο. Παρουσιάζει τις πιο συνήθεις μοντέρνες «συνταγές (καμιά 20αριά περίπου) της εξαπάτησης, της παραπληροφόρησης, της περίτεχνης διαστρέβλωσης της αλήθειας με πολλές αναφορές τόσο στη διεθνή, κυρίως την αμερικανική, όσο και στην ελληνική πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, δείχνει πως ο καπιταλισμός, στον χώρο των ΜΜΕ, «ξεπλένει» τον εαυτό του.
Η προπαγάνδα και η παραπληροφόρηση (Π-Π) είναι μια παλιά ιστορία, όπως συχνά με ενδιαφέροντα παραδείγματα μας υπενθυμίζει ο Άρης Χατζηστεφάνου στο βιβλίο του, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος. Ωστόσο, το βιβλίο δεν είναι μια ιστορική αναδρομή στη λειτουργία των προπαγανδιστικών μηχανισμών, εστιάζει στο σήμερα. Καθώς και οι φορείς της προπαγάνδας έχουν αλλάξει (έχουν πληθύνει) αλλά κυρίως έχουν εξελιχθεί τα μέσα με την οποία υλοποιείται, όπως και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την παραπλάνηση του αναγνώστη, του τηλεθεατή και του χρήστη του Ίντερνετ.
ο βιβλίο περιλαμβάνει 35 σχετικά σύντομα κεφάλαια, στο καθένα από τα οποία αναπτύσσεται ένας τύπος Π-Π, ανάλογα με το πεδίο στο οποίο τον συναντάμε, τη μορφή του, τις τεχνικές του και την πηγή του. Η θεωρητική αναφορά συνδυάζεται με διαφωτιστικά παραδείγματα που προβληματίζουν και τέρπουν τον αναγνώστη. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την παρουσίαση του βιβλίου στο Τριανόν, και οι τρεις ομιλητές του πάνελ υπογράμμισαν το πόσο εύκολα διαβάζεται το βιβλίο, παρόλο που με κάθε άλλο παρά εύκολα θέματα ασχολείται. Το σημαντικό όμως είναι ότι κάθε κεφάλαιο καταλήγει σε πρακτικές οδηγίες που διευκολύνουν τον αναγνώστη να εντοπίζει μόνος του ποικίλες μορφές Π-Π.
Το πρώτο κεφάλαιο τιτλοφορείται «Δημοσιογραφία εφ’ όπλου λόγχη». Μην πάει ο νους σας στη «στρατευμένη δημοσιογραφία», αλλά σε εκείνη που εξυπηρετεί τις κερδοφόρες για την πολεμική βιομηχανία κρατικές αγορές οπλικών συστημάτων. Ακολουθεί το «Copaganda» ή η προπαγάνδα των μπάτσων που εξωραΐζει τον ρόλο της αστυνομίας. Ακόμα και τα μετεωρολογικά δελτία δεν είναι ουδέτερα, όπως μας υπενθυμίζει ο συγγραφέας στο «Ενημερωτικό χαμηλό». Ειδικό κεφάλαιο αφιερώνεται στον ρόλο των πρεσβειών, όπως και στην κατασκευή «αγανακτισμένων πολιτών» (astroturfing), στη βιομηχανία των βραβείων, στην «αόρατη διαφήμιση», στα δήθεν έγκυρα πρακτορεία ειδήσεων κ.λπ. Μια από τις ενότητες του βιβλίου είναι αφιερωμένη στο «ξέπλυμα» και τις παραλλαγές του: whitewashing, greenwashing, pinkwashing. O Άρης Χατζηστεφάνου ασχολείται και με τα ψέματα που μπορεί να μεταδίδει μια φωτογραφία, όπως και με τα τάχα ουδέτερα γραφήματα, τις «πίτες» και τα διαγράμματα που παρουσιάζουν αλλοιωμένες εικόνες της πραγματικότητας, επισημαίνοντας ότι συχνά τα λάθη οφείλονται στην τσιγκουνιά των καναλιών, που προβάλλουν τέτοια γραφήματα, καθώς δεν προσλαμβάνουν ειδικούς για τον σχεδιασμό τους αλλά τα φορτώνουν στον συντάκτη που ήδη είναι φορτωμένος με ένα σωρό άλλα καθήκοντα. Σε κάθε κεφάλαιο το βιβλίο περιλαμβάνει ένα QR code, ένα εικονίδιο που μπορούμε να το «διαβάσουμε» με το κινητό μας και το οποίο οδηγεί σε οπτικό υλικό (βίντεο, φωτογραφίες, podcast) και ενεργά link για όλες τις πηγές και τη βιβλιογραφία.
Να σημειωθεί ότι ο Άρης Χατζηστεφάνου δεν ασχολείται με τα fake news και την εξωφρενική προπαγάνδα που συχνά διαδίδεται από τα social media, αλλά βάζει στο στόχαστρό του τους κρατικούς και τους ιδιωτικούς φορείς που τάχα υπηρετούν την αντικειμενική ενημέρωση. Επίσης, ο αναγνώστης, αφού σχηματίσει μια πρώτη ιδέα για το περιεχόμενο των κεφαλαίων, δεν είναι απαραίτητο να διαβάσει μονομιάς όλο το βιβλίο από την αρχή ως το τέλος, αλλά μπορεί κάθε φορά, ανάλογα με τα ερεθίσματα που προσφέρει η κατεστημένη ενημέρωση, να ανατρέχει στο ενδεδειγμένο κεφάλαιο-οδηγό. Με λίγα λόγια, ένα διεισδυτικό, αποκαλυπτικό και χρηστικό βιβλίο.
Γράφει ο Δ. Τζιαντής (Πριν, 21/12/2022)
Παρουσίαση στο ηλεκτρονικό περιοδικό Αναγνώστης από τον Σ. Κακουριώτη
Η κατάταξη της Ελλάδας στην 108η θέση, όσον αφορά την ελευθερία του τύπου, στον κατάλογο των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα υπήρξε, για όσους, τουλάχιστον, θέλουν να ακούσουν, μια ηχηρή προειδοποίηση για την ποιότητα της δημοκρατίας στη χώρα μας. Η κατάρρευση της παραδοσιακής δημοσιογραφίας και η απορρύθμιση του επαγγέλματος, ως αποτέλεσμα της δεκαετούς κρίσης, αφενός, μετέφερε όλη την εξουσία εντός των μέσων και διά των μέσων στα χέρια πάμπλουτων ολιγαρχών που τα μετέτρεψαν σε όργανα προπαγάνδας και, αφετέρου, εξαιτίας της κατακόρυφης πτώσης της αξιοπιστίας τους, έστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του κοινού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χώρο κυριαρχίας της παραπληροφόρησης και των αλγορίθμων. Το νέο τοπίο που έχει διαμορφωθεί στον χώρο των media αναδεικνύει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο –για όποιον και όποιαν θέλει να το αντιληφθεί, τουλάχιστον– την επείγουσα ανάγκη επαγγελματικής δημοσιογραφίας που έχει η δημοκρατία προκειμένου να επιζήσει. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται το βιβλίο του γνωστού δημοσιογράφου Άρη Χατζηστεφάνου, που αποτελεί έναν πρακτικό οδηγό που βοηθά τον αναγνώστη να εντοπίζει τις τεχνικές παραπληροφόρησης και προπαγάνδας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στον καθημερινό λόγο πολιτικών, διαφημιστών και συμβούλων επικοινωνίας. Αντλώντας από τη μακρόχρονη δημοσιογραφική εμπειρία του και με το χαρακτηριστικό προσωπικό του ύφος, καταγράφει και κατηγοριοποιεί ορισμένα από τα συνηθέστερα προβλήματα που συναντώνται στον δημοσιογραφικό λόγο, αλλά και στις πρακτικές πολιτικών και επιχειρηματιών, στην Ελλάδα και διεθνώς. Χρησιμοποιώντας μια σειρά από προσωπικές επαγγελματικές εμπειρίες, δίνει στον αναγνώστη τα «εργαλεία» προκειμένου να διαβάζει ανάμεσα στις γραμμές και να μπορεί να ξεχωρίζει πότε τα μέσα ενημέρωσης επιχειρούν να τον καθοδηγήσουν με τρόπους ανεπαίσθητους, αλλάζοντας απλώς τη σύνταξη μιας πρότασης… Πέραν του τυπωμένου κειμένου, στο τέλος κάθε κεφαλαίου περιλαμβάνεται QR-code που οδηγεί περαιτέρω τον αναγνώστη σε βίντεο, φωτογραφίες, podcast και ενεργά link για όλες τις πηγές και τη βιβλιογραφία.
Γράφει ο Σ. Κακουριώτης (oanagnostis.gr)
Παρουσίαση του βιβλίου στο «books n’ beer 2023» (Σάββατο 10 Ιουνίου 2023): Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την δεύτερη μέρα του «books n’ beer 2023», με θέμα την κατάσταση του ελληνικού τύπου όπου έγινε παρουσίαση ανεξάρτητων δημοσιογραφικών ομάδων και παρατηρητηρίων, καθώς και των υποθέσεων που ανέδειξαν τη σεζόν 2022-2023 στο πλαίσιο του δικαστικού ρεπορτάζ.