Το «πλίθινο σπίτι» υπήρξε, όπως υπήρχαν πολλά τέτοια σπίτια σε όλη τη µεταπολεµική Ελλάδα. Ένα σπίτι χτισµένο µε συλλογική εργασία στις παρυφές µιας επαρχιακής πόλης, όπου κατοικούσε µια οικογένεια βιοπαλαιστών µε εννέα παιδιά. Και η «δύναµή» του δεν ήταν άλλη από την αξιοπρέπεια, τη λεβεντιά, την αγωνιστικότητα, την αλληλεγγύη και την αγάπη που βασίλευαν εκεί µέσα. Μια δύναµη που ξεπερνούσε τους πλίθινους τοίχους και ακτινοβολούσε σε όλη τη γειτονιά.
Σαν σε κινηµατογραφική ταινία, η συγγραφέας ζωντανεύει αληθινά περιστατικά από τις ταραγµένες δεκαετίες του ’50, του ’60, του ’70 και τη µεταπολίτευση, όπως τα έζησαν τα πρόσωπα του βιβλίου και η ίδια στην επαρχία και αργότερα στην Αθήνα, µε αφήγηση τρυφερή και συγκινητική, ιστορικά ακριβή και αιχµηρή, αποκαλυπτική και ενίοτε ελαφρώς ειρωνική. Περιγράφει επίσης τις βαρύτατες συνέπειες της χούντας, τις ανεκπλήρωτες και διαψευσµένες ελπίδες της δηµοκρατικής µεταπολίτευσης.
Στις σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνονται αντιθέσεις και συγκρούσεις ανάµεσα στη φτώχεια και την απληστία, στην ντοµπροσύνη και την υποκρισία, στην αξιοπρέπεια και τη δουλικότητα, στην περηφάνεια και την υποταγή. Συνολικά αναδεικνύει τη διαχρονική υπεροχή των αξιών του σκεπτόµενου κοινωνικού ανθρώπου, πολύτιµων και στη σηµερινή εποχή.
***
Κριτική του Λεωνίδα Μαργαρίτη στη Γνώμη της Πάτρας
(..) Το πλίθινο σπίτι του τίτλου του βιβλίου ήταν μια πραγματικότητα όπου σ' αυτό κατοικούσε μια οικογένεια με εννέα παιδιά. Όταν το παλιό, επίσης πλίθινο, κατέρρευσε, οι γείτονες και κάτοικοι της περιοχής με εξέλαση έχτισαν ένα καινούργιο. Οι πλίθες της οικοδομής ήταν από χώμα, νερό και άχυρο. Το μείγμα αυτό έβαζαν σε καλούπια κατά κανόνα το καλοκαίρι και αφού αποξηραίνεται στον ήλιο, τις ξεκαλούπωναν. Συνεπώς το καινούργιο σπίτι, της κυραΕληίδας στις παρυφές μιας επαρχιακής πόλης, «ήταν προϊόν άμισθης συλλογικής εργασίας». Ένα σπίτι με την πόρτα του πάντα ανοιχτή στον «Αλλο», όπως ανοιχτή ήταν και η καρδιά εκείνων που το κατοικούσαν.
Από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μέχρι τη χούντα και τη μεταπολίτευση, στο έργο της κ. Δέδε-Δεσύλλα παρακολουθούμε τις περιπέτειες των ενοίκων του πλίθινου σπιτιού, των παιδιών, των φίλων και των γονιών τους στη μικρή πόλη τους και στην Αθήνα. Στη γειτονιά τους χωματόδρομοι, περιβόλια, σπίτια δίχως ηλεκτρικό , διώξεις, αφάνταστος αυταρχισμός στο σχολείο, όταν η σχολική ποδιά ήταν υποχρεωτική και ένας θεολόγος καθηγητής που έκανε έφοδο στα σπίτια των μαθητριών το βράδυ μην τυχόν και είχαν ξεπορτίσει!
Ακόμα και η έξοδος στον κινηματογράφο ήταν απαγορευμένη και μάλιστα μια μαθήτρια είδε τον Λόρενς της Αραβίας μεταμφιεσμένο σε γριά... Ελάχιστες οι φωτεινές εξαιρέσεις ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς εκείνης της εποχής. Από αυτό το πλίνθινο σπίτι δεν ακούγονταν ούτε καβγάδες ούτε άγριες φωνές: μόνο τραγούδια. Η μητέρα, η κυρα-Ελπίδα, δούλευε σε εργοστάσιο και συντηρούσε την οικογένεια όταν ο πατέρας, ο κυρ-θωμάς. «παραθέριζε» στη Γυάρο, ήταν πηγή σοφίας και τρυφερότητας, υπόδειγμα διακριτικότητας, αξιοπρέπειας και λεβεντιάς.
Και οι γείτονες, όσο ο κυρ-Θωμάς απουσίαζε, δεν άφησαν την οικογένειά του να πεινάσει: «Καθένας βοηθούσε με το είδος που παρήγαγε. Σιτάρι, λάδι, πατάτες, φασόλια δεν έλειψαν από την οικογένεια. Έτσι ζούσε η επαρχία τότε. Όταν είχε ο γείτονας, είχε και ο διπλανός του».
Η συγγραφέας καταγράφει με χιούμορ αλλά και καταγγελτική διάθεση, τη σκληρή ζωή, καθώς και τα στραβά και τα ανάποδα των χρόνων πριν από τη δικτατορία των συνταγματαρχών, στη διάρκειά της και τις πρώτες δεκαετίες της μεταπολίτευσης. Από τις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν άνθρωποι-αρπακτικά. βασανιστές, εγωιστές, κυνικοί και άκαρδοι, αλλά και άνθρωποι με περίσσευμα καρδιάς, γενναιόδωροι και αλληλέγγυοι. Ξέγνοιαστα παιδικά χρόνια με παιχνίδια, όπως ποδόσφαιρο με μπάλα από εφημερίδες, αλλά και πανταχού παρούσα η βία και η αυθαιρεσία της Χωροφυλακής, και του «παιδονόμου». Αρκετές εικόνες θυμίζουν κινηματογραφική ταινία, όπως μια δύσκολη γέννα στο πλίνθινο σπίτι.
Οι ήρωες του βιβλίου, τόσο οι νέοι, όσο και οι μεγαλύτεροι, δεν είναι παθητικοί θεατές της ζωής: αγωνίζονται, σπουδάζουν, δουλεύουν, αντιστέκονται στην τυραννία της δικτατορίας αλλά και των κοινωνικών προκαταλήψεων. Στις διαπιστώσεις του βιβλίου επισημαίνονται οι συνέπειες της δικτατορίας, καθώς και οι διαψευσμένες ελπίδες της μεταπολίτευσης. Να σημειώσουμε πως τα περιστατικά που αναφέρονται στο έργο είναι πέρα για πέρα, αληθινά, με παραλλαγμένα τα ονόματα των προσώπων, για ευνόητους λόγους. Τούτη η «λογοτεχνική μαρτυρία», όπως χαρακτηρίζεται αυτό το πεζογράφημα, δεν αναλώνεται στη νοσταλγία του παλιού «καλού» καιρού, δεν εξωραΐζει το παρελθόν. Όπως εύστοχα επισημαίνεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, «αναδεικνύει τη διαχρονική υπεροχή των αξιών του σκεπτόμενου κοινωνικού ανθρώπου, πολύτιμων και στη σημερινή εποχή». Αν και η Δύναμη του πλίνθινου σπιτιού είναι το πρώτο βιβλίο της συγγραφέως είναι φανερή η δύναμη του κριτικού πνεύματος της συγγραφέως, του πολιτικού και ιστορικού στοχασμού της, καθώς και των ζωντανών περιγραφών, των περιστατικών, των συγκρούσεων και των αντιθέσεων.
Λ. Μαργαρίτης
Γνώμη της Πάτρας (06/06/2024)
Παρουσίαση στο Πριν από την Ελένη Γήρα
Το πρώτο βιβλίο της Πόπης Δέδε-Δεσύλλα (εκδόσεις Τόπος) είναι μια ξεχωριστή λογοτεχνική μαρτυρία που «αναδεικνύει τη διαχρονική υπεροχή των αξιών του σκεπτόμενου κοινωνικού ανθρώπου, πολύτιμων και στη σημερινή εποχή»
(...) Η συγγραφέας καταγράφει με χιούμορ αλλά και δίκαιη καταγγελτική διάθεση τη σκληρή ζωή, καθώς και τα στραβά και τα ανάποδα των χρόνων πριν τη δικτατορία, στη διάρκεια της δικτατορίας και στις πρώτες δεκαετίες της μεταπολίτευσης. Από τις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν σε αντίστιξη άνθρωποι-αρπακτικά, εγωιστές, κυνικοί και άκαρδοι, αλλά και άνθρωποι με περίσσευμα καρδιάς, γενναιόδωροι και αλληλέγγυοι. Ξέγνοιαστα παιδικά παιχνίδια, όπως ποδόσφαιρο με μπάλα φτιαγμένη από εφημερίδες, αλλά και πανταχού παρούσα η βία και η αυθαιρεσία της Χωροφυλακής, του «παιδονόμου» και των τοπικών παραγόντων. Αρκετές εικόνες θυμίζουν κινηματογραφική ταινία, όπως μια δύσκολη γέννα στο πλίνθινο σπίτι.
Οι ήρωες του βιβλίου, τόσο οι νέοι όσο και οι μεγαλύτεροι, δεν είναι παθητικοί θεατές της ζωής: αγωνίζονται, σπουδάζουν, δουλεύουν, αντιστέκονται στην τυραννία της δικτατορίας αλλά και των κοινωνικών προκαταλήψεων. Παράλληλα, επισημαίνονται οι βαριές συνέπειες της δικτατορίας, καθώς και οι ανεκπλήρωτες και διαψευσμένες ελπίδες της δημοκρατικής μεταπολίτευσης. Ας σημειωθεί ότι τα περιστατικά που αναφέρονται στο βιβλίο είναι όλα αληθινά, αν και τα ονόματα των προσώπων είναι, για ευνόητους λόγους, αλλαγμένα.
Τούτη η «λογοτεχνική μαρτυρία», όπως χαρακτηρίζεται αυτό το πεζογράφημα, δεν αναλώνεται στη νοσταλγία του παλιού «καλού» καιρού, δεν εξωραΐζει το παρελθόν. Όπως εύστοχα επισημαίνεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, «αναδεικνύει τη διαχρονική υπεροχή των αξιών του σκεπτόμενου κοινωνικού ανθρώπου, πολύτιμων και στη σημερινή εποχή». Αν και η Δύναμη του πλίνθινου σπιτιού είναι το πρώτο βιβλίο της Πόπης Δέδε-Δεσύλλα, είναι φανερή η δύναμη του κριτικού βλέμματος της συγγραφέως, του πολιτικού και ιστορικού στοχασμού της, καθώς και των ζωντανών περιγραφών των περιστατικών, των συγκρούσεων και των αντιθέσεων.
Διαβάστε την βιβλιοκριτική εδώ
γράφει η Ελένη Γήρα, Πριν 16/04/24
Βιβλιοπαρουσίαση στο diastixo.gr από την Δ. Δημητριάδου
Η λογοτεχνία που σέβεται τον ρόλο της και λειτουργεί ως κοινωνικό αγαθό, πέρα από την αναμφισβήτητη τέρψη που προσφέρει.
(...) Η γραφή της Πόπης Δέδε-Δεσύλλα έχει αναμφισβήτητα πολιτικό χαρακτήρα, όχι μόνο γιατί οι αναφορές της στο φόντο των γεγονότων των ηρώων της έχουν σαφές πολιτικό πνεύμα, απηχούν ξεκάθαρη τοποθέτηση, τεκμηριωμένη, αλλά και γιατί έτσι όπως χτίζει το πριν και το μετά της ιστορίας της, φανερώνοντας αιτίες και αποτελέσματα, δείχνει τη σύνδεση των ιστορικών γεγονότων αλλά και την αλληλεξάρτηση του μικρόκοσμου των ανθρώπων με τη μεγάλη ιστορία· μια θεώρηση σαφώς πολιτική. Θα έλεγα πως αυτό το χαρακτηριστικό είναι και το πιο ενδιαφέρον στο βιβλίο της, να μπορεί, δηλαδή, να συμπλέκει τον ιδιωτικό βίο με τον συλλογικό σε μια διαλεκτική σχέση – ο κάθε ήρωας, στο μερίδιο που του αναλογεί, είτε ως ενεργός συμμέτοχος είτε ακόμη ως απαθής παρατηρητής, επηρεάζει την ευρύτερη ιστορία, αλλά και επηρεάζεται καταλυτικά από αυτήν.
Άρρηκτη και η σχέση ανάμεσα στο σπίτι «πρωταγωνιστή» της ιστορίας και στους ήρωες/πρωταγωνιστές. Μεγαλωμένοι με οδηγό τη σοφία της μητέρας Ελπίδας, που έβρισκε πάντα την κατάλληλη λύση για όλα τα προβλήματα, μέσα στη λιτότητα, στην αξιοπρεπή φτώχεια, που τους άνοιγε τον δρόμο για μια καλύτερη ζωή μέσω της μόρφωσης, γνωρίζοντας από την παιδική τους ακόμη ηλικία πόσο πολύτιμη είναι η αλληλεγγύη με τους γείτονες, η συμπαράσταση και η αλληλοβοήθεια, έχτισαν έναν χαρακτήρα αδαμάντινο. Έχοντας βιώσει την αδικία, με τη δίωξη του πατέρα, κατόπιν με τον αρχικό αποκλεισμό των δύο παιδιών από τις εισαγωγικές εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο, λόγω του «πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων», που αποτέλεσε εμπόδιο και για κάποιο διορισμό τους, δούλεψαν μέσα τους την απόφαση να αγωνιστούν για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης.
Δίπλα στους βασικούς πρωταγωνιστές διαγράφονται με πιστότητα όλοι οι χαρακτήρες που, όσοι ζήσαμε στην επταετία και κατόπιν στα χρόνια της μεταπολίτευσης, θυμόμαστε πολύ καλά. Άνθρωποι με δημοκρατικό φρόνημα που δεν δίστασαν να υπερασπιστούν τις ιδέες τους και να πάρουν μέρος στον αγώνα κατά της δικτατορίας, αλλά και πολλά ανθρωπάκια, με μισό ανάστημα, γνήσιοι εκπρόσωποι της δουλοπρέπειας, υπερασπιστές της δικτατορίας, αλλά και εκφραστές, μετά την πτώση της χούντας, μιας ψευδεπίγραφης, όψιμης αγωνιστικότητας, έτοιμοι να αναλάβουν πολιτικά αξιώματα που δεν τα δικαιούνταν.
Μήνες περίμενε η Κλειώ να τελειώσει το ταξίδι του πιστοποιητικού. Ώσπου μια μέρα παίρνει μια επιστολή από τον Δημόσιο Οργανισμό, που έγραφε: «Δεν δύνασθε να προσληφθείτε διότι εκρίθητε ως μη νομιμόφρων». Αυτό ήταν όλο το κατηγορητήριο. Προσφεύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας για να δικαιωθεί. Γράφει μόνη της την προσφυγή και παρουσιάζεται ενώπιον της επιτροπής. Περίμεναν και άλλοι «μη νομιμόφρονες» εκεί. Η διαδικασία της εξέτασης ήταν ολιγόλεπτη. Στοιχεία επιβαρυντικά εις βάρος της δεν υπήρχαν. Αυτό που θυμάται ήταν η προσβλητική συμπεριφορά απέναντί της ενός εκ των δικαστών. Συγκράτησε το όνομά του. Υποστηρικτές της χούντας και βολεμένους έβρισκες σε όλους τους χώρους. Τελικά η Κλειώ διορίστηκε στον Δημόσιο Οργανισμό με δύο χρόνια καθυστέρηση. (σ. 131)
Το βιβλίο Η δύναμη του πλίθινου σπιτιού, παρά τη δύσκολη εποχή που αποτυπώνει, διασώζει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα, που καθόλου δεν εμφορείται από άγονο ρομαντισμό. Όσο κι αν πασχίζουν κάποιοι να φιμώσουν τη φωνή του δικαίου, όσο κι αν προσπαθούν με κάθε μέσο (ο ρόλος της παιδείας εδώ κομβικός) να στερέψουν τη γόνιμη σκέψη, ο σκεπτόμενος άνθρωπος έχει μέσα του τη δυναμική να υπερβεί όλα τα εμπόδια. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε για τη «διαχρονική υπεροχή των αξιών του σκεπτόμενου κοινωνικού ανθρώπου, πολύτιμων και στη σημερινή εποχή». Θα έδινα, εν κατακλείδι, έμφαση στην αναφορά στη σημερινή εποχή, καθώς πολλά έχουν πέσει στη λήθη· η μνήμη έχει κοντό ανάστημα και βιβλία όπως αυτό βοηθούν να θυμόμαστε. Ένα βιβλίο που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή μυθοπλασία. Η λογοτεχνία που σέβεται τον ρόλο της και λειτουργεί ως κοινωνικό αγαθό, πέρα από την αναμφισβήτητη τέρψη που προσφέρει.
Διαβάστε ολόκληρη τη βιβλιοκριτική εδώ
γράφει η Διώνη Δημητριάδου, diastixo.gr (28/07/24)
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο για τον Δρόμο της Αριστεράς
Είναι φανερή η ερευνητική δουλειά που έχει γίνει, η οποία συνδυάζεται με προσωπικά βιώματα και με αφηγηματική δύναμη, ειδικά όταν αναφέρεται στα όσα συνέβαιναν στον χώρο της εκπαίδευσης εκείνα τα χρόνια. Ολοζώντανες περιγραφές φέρνουν μια ολόκληρη εποχή μπροστά στα μάτια μας. Προεξάρχουσες οι μορφές απλών ανθρώπων που αγωνίστηκαν, αλλά έδωσαν και πραγματικά μαθήματα αλληλεγγύης μέσα σε πολύ σκοτεινά χρόνια…
(...) «Αναφέρομαι σε αληθινά γεγονότα. Καταγράφοντας τη ζωή των προσώπων του βιβλίου, στην επαρχία και αργότερα στην Αθήνα, ξετυλίγεται σαν σε κινηματογραφική ταινία το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα κάθε εποχής. Από αυτή την άποψη μόνο λογοτεχνική μαρτυρία μπορεί να χαρακτηριστεί το έργο μου. Δύσκολα μπορεί να ενταχθεί σε κάποια άλλη κατηγορία. Οι νεότεροι θα μάθουν τι ταλάνισε τη γενιά του ’50, του ’60 και μέχρι τη χούντα, αλλά και τις αιτίες που ταλαιπωρούν τώρα τη δική τους γενιά».
Πόπη Δέδε-Δεσύλλα, Δρόμος της αριστεράς
Διαβάστε ολόκληρη την συνέντευξη από τον Κώστα Στοφόρο εδώ.
Ακούστε εδώ (μετά το 15:38) μια συζήτηση της Πόπης Δέδε-Δεσύλλα με τον Ραφίκ Αμπντίν για την εκπομπή Ραδιοκοινότητες, Στο Κόκκινο (21/05/2024) & εδώ μια συνέντευξη στο Flash 99,4 και την εκπομπή "Εκλεκτικές Συγγένειες" με τον δημοσιογράφο Ανδρέα Σταματόπουλο (30.05.2024).
Διαβάστε εδώ την βιβλιοκριτική της Καρετίνας Σιδέρη για το koukidaki.gr.
***
Συνέντευξη στη δημοσιογράφο Δήμητρα Μακρή, εκπομπή "Ξεκινάμε Μαζί", DION Τηλεόραση Κεντρικής Μακεδονίας (22/07/2024).