1η έκδοση Μάρτιος 2024
Εξώφυλλο & Δελτίο Τύπου
Γιατί οι διευθύνοντες σύµβουλοι αµείβονται 400 φορές περισσότερο από τις δασκάλες και τις νοσοκόµες; Είναι περισσότερο παραγωγικοί;
Πώς έχουµε ελεύθερη αγορά όταν 500 µόλις εταιρίες παράγουν πάνω από το µισό του παγκόσµιου προϊόντος;
Υπάρχει κέρδος χωρίς εκµετάλλευση; Μήπως το κέρδος του ενός γίνεται ευη-
µερία για όλους;
Είναι οι καπιταλιστές ευφυείς άνθρωποι; Είναι η «καινοτοµία» υπέρ των εργαζοµένων; Η ιδιοτέλεια ευνοεί την «ανάπτυξη»; Μας λείπουν «δεξιότητες»; Ή, µήπως, «αριστερότητες»;
Προσφέρουν τα Οικονοµικά έγκυρη γνώση; Είναι τα «επιστηµονικά» τους εργαλεία επαρκή; Γιατί ο Μαρξ δεν έγραψε Πολιτική Οικονοµία, αλλά την κριτική της;
Η εκµετάλλευση αφορά µόνο την παραγωγή; Η φορολογία και ο προσανατολισµός των δηµόσιων δαπανών δεν συνιστούν δευτερογενή εκµετάλλευση;
Πώς µοιράζεται το προϊόν στον κόσµο και την Ελλάδα; Γιατί µεγάλοι και «µεσαίοι» κατέχουν το 95% των περιουσιών και µένει µόνο το 5% για τους πολλούς «µικρούς»;
Είναι ο πληθωρισµός όσος λέγεται; Υπάρχει ένας ή πολλοί πληθωρισµοί; Αφού όλα δείχνουν πως ο πληθωρισµός οφείλεται κυρίως στα κέρδη, γιατί µας λένε: «Προς Θεού, όχι αυξήσεις στους µισθούς»;
Ρυπαίνουµε όλοι το ίδιο; Πώς οι «οικολογικές» πρακτικές των πλουσίων δολοφονούν τον πλανήτη; Ποια είναι η αγοραία τιµή της ανθρώπινης ζωής; Γιατί είµαστε τόσο άνισοι απέναντι στη ζωή και τον θάνατο;
Ζούµε στην Ανθρωπόκαινο ή στην «Κεφαλαιόκαινο»; Θα µας σώσει η αγορά από την κλιµατική κατάρρευση; Γίνεται χωρίς εκτεταµένο σχεδιασµό;
Μπορούµε να τα βάλουµε µε τον ταξικό ολοκληρωτισµό; Υπάρχει εργατική τάξη;
Είναι ο σοσιαλισµός ανέφικτος; Ή αποτελεί το µόνο που µας µένει;
Το βιβλίο πραγµατεύεται τα επίκαιρα αυτά ζητήµατα µε τη µορφή «47 απλοϊκών µαθηµάτων Πολιτικής Οικονοµίας».
Διαβάστε εδώ τα περιεχόμενα και την εισαγωγή του βιβλίου.
Διαβάστε εδώ την προδημοσίευση του βιβλίου στην Εφημερίδα των Συντακτών (16/03/2024).
Διαβάστε εδώ ένα άρθρο του Χαράλαμπου Κουρουνδή: Η εργασιακή εκμετάλλευση στην Ελλάδα το 2024. (news247.gr, 21.03.2024).
Παρουσίαση στην Εποχή
Μιλώντας απλά για εκμετάλλευση, κέρδος, μισθούς
(...) Οι διαδοχικές απαντήσεις με τα «απλοϊκά μαθήματα», στα πολλαπλά ερωτήματα που μπορεί να τεθούν σχετικά με το πώς πραγματικά αναπαράγονται οι καπιταλιστικές οικονομίες, δηλαδή τα καθεστώτα εκμετάλλευσης της εργασίας, αναδεικνύουν το πώς διαμορφώνονται και συνδυάζονται οι λειτουργίες της «αγοράς», που ενώ υποτίθεται ότι συνθέτουν το μυστικό της επιτυχίας του συστήματος, αποτελούν πλέον τις οδούς που διαμορφώνουν τα σύγχρονα συστατικά της «πολυκρίσης». Στον Μεγάλο Μετασχηματισμό ο Κάρλ Πολάνυι εξηγεί πώς δεν θα μπορούσε να επιβιώσει ο καπιταλισμός χωρίς ένα θεσμικό πλαίσιο δημόσιων και κοινωνικών πολιτικών. Επίσης η Μαριάννα Ματσουκάτο στο βιβλίο της για το Επιχειρηματικό Κράτος, αναφέρει πώς η συμβολή της έρευνας με δημόσια χρηματοδότηση αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα της καινοτομίας στον καπιταλιστικό κόσμο.
Η δυναμική της κλιματικής αλλαγής είναι ένα από τα συστατικά της «πολυκρίσης», που στην πραγματικότητα αποτελεί τη σύγχρονη αποκάλυψη του πόσο επικίνδυνη για τη ζωή στον πλανήτη Γη είναι η άναρχη εξέλιξη των τρόπων αναπαραγωγής της κυριαρχίας του κεφαλαίου. Σε ένα από τα τελευταία «απλοϊκά μαθήματα», ο συγγραφέας εξηγεί πώς η αδιαφορία απέναντι σε αυτούς τους κινδύνους συγκροτεί πολιτικές τοποθετήσεις της δικής μας κυβέρνησης της Δεξιάς, την ίδια στιγμή που τα γεγονότα τα οποία αφορούν τις πυρκαγιές, τις πλημμύρες και την άνοδο της θερμοκρασίας πέρα από τα ανεκτά όρια, θα έπρεπε να χτυπάνε όλα τα διαθέσιμα καμπανάκια. Ζούμε μια εποχή κατά την οποία η άρχουσα τάξη φροντίζει να αγνοούνται έγκυρες και επιβεβαιωνόμενες προβλέψεις, για να επιβιώνουν και να αναπαράγονται οι ολιγαρχίες των ορυκτών καυσίμων. Αλλά και για να αναπαράγονται ευρύτερα οι νεοφιλελεύθερες στρατηγικές που αν καταργηθούν από πολιτικές αντιμετώπισης της πολυκρίσης, θα χρειαστεί να αντικατασταθούν από σαφώς αντίθετες στρατηγικές τις οποίες, όπως μας έχει πει εδώ και καιρό η Ναόμι Κλάιν, το διεθνές κεφάλαιο παλεύει να αποφύγει.
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον και τελικά η πρωτοτυπία αυτού του βιβλίου για τον ελληνικό χώρο είναι ότι καταλήγει στην επιτακτική ανάγκη του σχεδιασμού της παραγωγικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής αναπαραγωγής. Είναι γνωστά τα επιχειρήματα των νεοφιλελεύθερων σχετικά με τη σημασία των ατομικών κινήτρων και το πρόβλημα της πληροφορίας που μόνο η αγορά μπορεί να αντιμετωπίσει. Εκτός από το ότι η διακίνηση και ο συνδυασμός των πληροφοριών μπορούν σήμερα να αντιμετωπιστούν πολύ πιο εύκολα μετά τις θεαματικές τεχνολογικές εξελίξεις, ο σχεδιασμός της παραγωγής για μεγάλες χρονικές περιόδους αποτελεί τη μέθοδο που χρησιμοποιούν όλες οι στοιχειωδώς μεγάλες επιχειρήσεις στον σημερινό κόσμο. Για να φθάσουμε όμως στην υιοθέτηση του σχεδιασμού για να αντιμετωπιστούν προς όφελος της ανθρωπότητας οι πολλαπλές σημερινές απειλές, χρειάζεται μια ουσιαστική αναβάθμιση της πολιτικής σκέψης, αλλά και η εξέλιξη και ευρεία διάδοση των διαθέσιμων επιστημονικών γνώσεων.
Διαβάστε όλο το άρθρο εδώ
γράφει ο Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν, Εποχή, 28/04/2024
Παρουσίαση από τον Βασιλή Κεχαγιά για τον Δρόμο της Αριστεράς
Ουσιαστικά, τα σαράντα οκτώ «απλοϊκά μαθήματα» του Χρήστου Λάσκου εκθέτουν, αν όχι ένα ολόκληρο σύστημα παραγωγής-εργασίας-εκμετάλλευσης, κάτι για το οποίο θα χρειαζόταν σελίδες επί σελίδων, ένα παράπλευρο σύστημα κίβδηλης ανάγνωσης και προβολής αυθαίρετων συμπερασμάτων επ’ αυτών. Από την άποψη τούτη το «απλοϊκά» μοιάζει να ειρωνεύεται τον αβασάνιστο και κατά το δοκούν τρόπο με τον οποίον εξάγονται τα συμπεράσματα του φιλελεύθερου συγκροτήματος. Τόσο λαθροχειρικός, ώστε να αρκούν, τελικά, μερικές σελίδες για την εύλογη αμφισβήτησή τους, ακόμη και την άρδην ανατροπή τους.
Ένας homo universalis των καιρών μας, ο Χρήστος Λάσκος, με έγκριτες σπουδές Φυσικής, Οικονομίας, Φιλοσοφίας και διδακτορικό Κοινωνιολογίας, διαθέτει και πιστοποιημένα το προνόμιο να συνδέει τομείς φαινομενικά όμορους ή και ασύνδετους. Με τα περάσματα αυτά, όμως, η βασιλεία των αριθμών της σύγχρονης Οικονομίας, αποκαλύπτοντας τον «γυμνό βασιλιά». Μετά από αυτό, η σαφής πρόταση του βιβλίου είναι η επανεκκίνηση στην ανάγνωση της φιλελεύθερης αγοράς και η θέση που αυτή επιφυλάσσει στον εργάτη των καιρών μας. Διευρυμένο, πλέον, το πεδίο του, αφού, όπως μας αποκαλύπτεται, συνεχίζει να ζει, έστω και με τη μορφή απασχολούμενου σε κοινωνικές υπηρεσίες, συστήνοντας ένα νέο προλεταριάτο. (...)
Διαβάστε την παρουσίαση εδώ
γράφει ο Βασίλης Κεχαγιάς
Δρόμος Αριστεράς (27/04/2024)
Παρουσίαση στο Πριν από τον Μπάμπη Συριόπουλο
Σε 47 σύντομα άρθρα αποκρυπτογραφούνται όροι όπως ΑΕΠ, πληθωρισμός, παραγωγικότητα, trickle-downeconomics κ.λπ.
(...) Το τελευταίο βιβλίο του Χρήστου Λάσκου, διδάκτορα κοινωνιολογίας, με τίτλο Να ξαναμιλήσουμε για την εκμετάλλευση ανατρέπει τις προφανείς αλήθειες των απολογητών του συστήματος, δείχνει την ψευδο-επιστημονικότητα των συμπερασμάτων τους, τις λαθροχειρίες πίσω απ’ τους αριθμούς, το αυθαίρετο των αξιωμάτων τους και πάνω απ’ όλα τον σκληρό πυρήνα ιδεολογίας και αστικών συμφερόντων που βρίσκεται στο κέντρο τους. Ο υπότιτλος του βιβλίου είναι Απλοϊκά μαθήματα πολιτικής οικονομίας και αποτελείται από 47 σύντομα άρθρα, που διαβάζονται εύκολα και δεν απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις οικονομικής επιστήμης. Αποκρυπτογραφούνται πολυχρησιμοποιούμενοι όροι όπως ΑΕΠ, πληθωρισμός, παραγωγικότητα, trickle-down economics κ.λπ. Με στοιχεία, στατιστικές και επίσης λογικά αλλά συχνά παραγκωνισμένα επιχειρήματα εξοπλίζει αυτούς που δεν βολεύονται με τον «μοναδικό» κόσμο της ατομικής ιδιοκτησίας και της εκμετάλλευσης για τις καθημερινές αντιπαραθέσεις με την κυρίαρχη «κοινή λογική».
Ο τίτλος του βιβλίου δεν είναι καθόλου τυχαίος. Δεν είναι ένα από τα πολλά βιβλία και άρθρα που αναδεικνύουν τη βαρβαρότητα του σύγχρονου κόσμου, τη φτώχεια και τις ανισότητες, την περιβαλλοντική καταστροφή, τα αποτελέσματα των ιδιωτικοποιήσεων κ.λπ. Αντίθετα φτάνει στη ρίζα των προβλημάτων, στο κεφάλαιο και στο κέρδος, στις ευθύνες της αστικής τάξης και των κυβερνήσεών της τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα και παγκόσμια, στην εκμετάλλευση της εργατικής τάξης τελικά.
Ενδεικτικά αναφέρουμε εδώ ζητήματα που θίγει ο συγγραφέας: Πως βγαίνει το επίσημο ποσοστό του πληθωρισμού και πόσο μικρότερος είναι από τον πραγματικό «πληθωρισμό του φτωχού» στα είδη πλατιάς λαϊκής κατανάλωσης, ποια είναι η πραγματική διαφορά στην αγοραστική δύναμη κατ’ άτομο με βάση το ΑΕΠ ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία (ελάχιστη παραπάνω στην πρώτη), το ψέμα της διάχυσης των κερδών προς τα κάτω με τη μείωση της φορολογίας τους, το ψέμα ότι το κέρδος είναι το βασικό κίνητρο για τις επιστημονικές καινοτομίες, πόσο επιδρά πραγματικά η τεχνολογική πρόοδος στην παραγωγικότητα της εργασίας με οικονομικά κριτήρια (πολύ λιγότερο απ’ ό,τι νομίζουμε), πόσο ελεύθερη είναι η «ελεύθερη» αγορά (ελάχιστα), που οφείλονται οι ελλείψεις εργαζομένων σε πολλές θέσεις εργασίας (χαμηλοί μισθοί και κακές συνθήκες εργασίας και όχι έλλειψη δεξιοτήτων και γνώσης), ποιοι θα καταστραφούν αν «κλείσουν»οι τράπεζες (το 86% του πληθυσμού έχει καταθέσεις μέχρι 5.000 ευρώ, ενώ το 1,8% κατέχει το 53% των αποταμιεύσεων), πόσο φορολογούνται τα κέρδη στην Ελλάδα σε σχέση με αλλού (συντελεστής φορολόγησης κερδών και μερισμάτων αθροιστικά 27% στην Ελλάδα, 64% σε Δανία και Ιρλανδία και 62% στη Γαλλία).
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
Γράφει ο Μ. Συριόπουλος για το Πριν, 15/04/2024
Αυγή-Αναγνώσεις, παρουσίαση από τον Δημοσθένη Παπαδάτο-Αναγνωστόπουλο
Ενάντια στα Οικονομικά
(...) Το βιβλίο του Χρήστου Λάσκου είναι ένα αντίδοτο σε αυτήν το κάπως τεμπέλικο είδος «προοδευτικής» σκέψης και, ταυτόχρονα, ένα βιβλίο που ασχολείται με το θέμα του όσο πιο απλά και συγκεκριμένα γίνεται. Δεν είναι αυτονόητο, όταν το θέμα αυτό είναι η Πολιτική Οικονομία –όχι τα «οικονομικά»–, και ιδίως η πτυχή τους εκείνη που αφορά την Αριστερά περισσότερο: η εκμετάλλευση. Σε 47 μαθήματα, που σε μια πρώτη μορφή γράφτηκαν για λογαριασμό της ελευθεριακής αριστερής ιστοσελίδας «Το Κόκκινο και το Μαύρο» –αλλά γράφτηκαν με τρόπο που θα μπορούσαν να απευθύνονται στους μαθητές και τις μαθήτριές του στο Λύκειο–, ο Χρήστος Λάσκος δεν κάνει τίποτα λιγότερο από το απολύτως αναγκαίο στη στιγμή που πρέπει να ξαναφτιαχτεί η ριζοσπαστική Αριστερά: προσφέρει μια στέρεη βάση για το πρόγραμμά της. Γιατί πρόγραμμα, όπως επιμένει ο ίδιος, δεν είναι ένα άθροισμα «κοστολογημένων προτάσεων»: είναι ο τρόπος που απευθύνεσαι στις κοινωνικές τάξεις, βλέποντας τα πράγματα όχι από τη σκοπιά της «εθνικής οικονομίας» (αν τουλάχιστον μιλάμε για την Αριστερά), αλλά από τη σκοπιά μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης: αυτής που πλήττεται πιο βάναυσα από την ακρίβεια, αυτής που υπερφορολογείται ενώ ο μισθός της παραμένει καθηλωμένος σε σχέση με τον πληθωρισμό, αυτής που βλέπει τον δημόσιο τομέα υγείας να συρρικνώνεται και να ιδιωτικοποιείται, αυτής που χάνει τον ύπνο της με κάθε αύξηση των επιτοκίων που εκτινάσσει δόση του στεγαστικού δανείου, και που δεν έχει να πάει πουθενά αν η κλιματική κρίση («Κεφαλαιόκαινος», όπως λέγεται στο βιβλίο) συνεχίσει το καταστροφικό της έργο.
Δεν συμβαίνει συχνά ένα βιβλίο να κάνει τόσα πολλά, και να τα κάνει πειστικά για πολύ διαφορετικούς αναγνώστες –από έφηβους που μόλις έχουν αρχίσει να ψάχνονται και αγωνιστές της βάσης χωρίς ακαδημαϊκές γνώσεις, μέχρι δημοσιογράφους του οικονομικού ρεπορτάζ ή πανεπιστημιακούς– μέσα σε 220 περίπου σελίδες μικρού σχήματος. Στη στιγμή που επείγει να ξαναφτιαχτεί η ριζοσπαστική Αριστερά, αυτός ο τρόπος δείχνει μια μέθοδο απεύθυνσης διαφορετική από τις όποιες ευκολίες του διαδικτύου, αλλά και την παραγωγή τίτλων που αφορούν ανθρώπους με πολύ ελεύθερο χρόνο ή ακαδημαϊκούς.(...)
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
Γράφει Ο Δ. Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Αυγή-Αναγνώσεις (07/04/2024)
Παρουσίαση στα Νέα, γράφει ο Παναγιώτης Σωτήρης
Υπάρχει ακόμη εκμετάλλευση;
(...) ο Λάσκος σε αυτό το βιβλίο προσπαθεί να δείξει ότι για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τα σύγχρονα οικονομικά φαινόμενα, αλλά και τα αδιέξοδα των κυρίαρχων οικονομικών θεωριών και πολιτικών, πρέπει να επιμείνουμε στην έννοια της εκμετάλλευσης. Οσο για την αναφορά σε «απλοϊκά μαθήματα», μπορεί τα κείμενα που συγκεντρώνονται σε αυτόν τον τόμο να είναι όντως σύντομα και γραμμένα με τρόπο κατανοητό από ένα ευρύτερο κοινό, όμως κάθε άλλο παρά απλοϊκά είναι.
Πολιτικές ανισοτήτων
Ο Λάσκος καθοδηγείται στα κείμενά του από μια κριτική μαρξιστική σκοπιά με βάση την οποία προσεγγίζει μια σειρά από φαινόμενα της οικονομικής συγκυρίας. Δείχνει έτσι πώς τα φαινόμενα των ανισοτήτων που βιώνουμε σε διάφορες πλευρές της ζωής μας είναι αποτελέσματα οικονομικών πολιτικών που θεώρησαν την καπιταλιστική κερδοφορία ως αυτοσκοπό, την ώρα που διαψεύδεται η προσδοκία ότι η συσσώρευση πλούτου «επάνω» οδηγεί και σε ευημερία «προς τα κάτω». Δείχνει, επίσης, ότι φαινόμενα όπως ο πληθωρισμός δεν μπορούν να εξεταστούν εκτός του πλαισίου των ταξικών στρατηγικών εκείνων που έχουν οδηγήσει σε εκτίναξη των κερδών, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα και την αντίστοιχη ταξική μεροληψία των αντιπληθωριστικών πολιτικών που θεωρούν ότι απάντηση σε έναν πληθωρισμό κερδών είναι η αύξηση της ανεργίας ώστε να υποχωρήσουν οι τιμές των αγαθών. Δεν παραλείπει, επίσης, να επισημάνει ότι σε πείσμα μιας διάχυτης αίσθησης περί του «τέλους της εργατικής τάξης», μεγαλώνει όχι μόνο η παγκόσμια εργατική τάξη, αλλά ο αριθμός των ανθρώπων που αυτοπροσδιορίζονται ως ανήκοντες σε αυτή. Και βέβαια συνδέει την επικείμενη κλιματική καταστροφή με τις ταξικά προσδιορισμένες ανισότητες.
Υπερεκτίμηση των economics
Υπόβαθρο όλων αυτών είναι μια κριτική στάση και τοποθέτηση απέναντι στην ίδια την «οικονομική επιστήμη». Αλλωστε, αυτό που περιγράφει ως η «υπερεκτίμηση των economics» εκφράστηκε τις τελευταίες δεκαετίες με διάφορους τρόπους: από το ξέσπασμα μιας τεράστιας οικονομικής κρίσης το 2008, που έδειξε ότι κάθε άλλο παρά ορθολογικές είναι σε κρίσιμες στιγμές οι αγορές, έως την παταγώδη διάψευση διάφορων οικονομικών μοντέλων που είχαν θεωρηθεί ότι αποτελούσαν περίπου επιστημονικές σταθερές. Πράγμα που δείχνει πόσο επισφαλές είναι στην πραγματικότητα να συνεχίσουμε να τα αντιμετωπίζουμε με την ίδια εμπιστοσύνη.
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
Παναγιώτης Σωτήρης, Τα Νέα (27/03/2024)
Παρουσίαση από τον Αντώνη Νταβανέλο rproject.gr
Ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο
Το καινούργιο βιβλίο του Χρήστου Λάσκου είναι μια ιδιαίτερα βοηθητική παρέμβαση.
Θα είναι πολύ χρήσιμο για τους νεότερους αγωνιστές και αγωνίστριες που μπαίνουν στα κινήματα αντίστασης, αλλά βομβαρδίζονται καθημερινά από τα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα (τις «αρλούμπες» που λέει και ο Λάσκος…) που έχουν ως στόχο να τους αδρανοποιούν.
Θα είναι, όμως, πολύ χρήσιμο και για ένα πιο έμπειρο τμήμα της πολιτικοποίησης που, έχοντας ζήσει μέσα στα χρόνια της «κυβερνώσας» Αριστεράς και της εκφυλισμένης σοσιαλδημοκρατίας, έχει χάσει την εμπιστοσύνη σε κάποια βασικά κριτήρια της μαρξιστικής πολιτικής. Όπως λέει και ο συγγραφέας: «με τη ψοφοδεή παρουσία της Αριστεράς, η αρλούμπα εύκολα γίνεται φονικό όπλο».
Το βιβλίο αποτελείται από 46 «Απλοϊκά Μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας» και τα «εσόμενα», δηλαδή τα συμπεράσματα του συγγραφέα για «αυτά που έρχονται». Είναι ισάριθμες απλές, αλλά καθόλου απλοϊκές απαντήσεις, σε συγκεκριμένα και πιεστικά ερωτήματα σχετικά με το πώς διαμορφώνεται ο κόσμος γύρω μας στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού.
Ο συγγραφέας δηλώνει την πρόθεση να δώσει τις απαντήσεις του «με τρόπο εύληπτο, ευχάριστο, κατά το δυνατόν έγκυρο και πολύ σύντομο, όποτε είναι δυνατόν και διασκεδαστικό», και με βασικό κριτήριο «εκείνο που βοηθάει τον πολιτικό αγώνα για τη χειραφέτηση». Νομίζω το πέτυχε χωρίς να ξεφύγει είτε προς την απλούστευση είτε προς τη θεωρητική στρυφνότητα.
Ο Λάσκος προειδοποιεί από τον τίτλο που διάλεξε ότι βάζει στο κέντρο της προσοχής του την εκμετάλλευση. Είναι μια κρίσιμη επιλογή, που «φωτίζει» όλες του τις απαντήσεις, είτε αφορούν πχ την τεχνολογία, ή τις επενδύσεις, ή τον πληθωρισμό, ή το χρέος κ.ο.κ. Η επιλογή αυτή θα έπρεπε να είναι αυτονόητη για όλους τους μαρξιστές, αλλά δεν είναι πλέον. Άλλοι επέλεξαν ως κέντρο της προσοχής τους την «ανάπτυξη» και κατέληξαν να κάνουν μνημόνια. Άλλοι κατέληξαν να χτίσουν αδιαπέραστη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον αντι-ιμπεριαλισμό και στον αντικαπιταλισμό, φτάνοντας, στα χρόνια της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, να φορτώνουν στις «ξένες παρεμβάσεις» όλα τα δεινά που αντιμετωπίζει η εργατική τάξη και οι λαϊκές μάζες. Οι απαντήσεις του Λάσκου μένουν στο έδαφος της αντικαπιταλιστικής στρατηγικής και γι’ αυτό μπορεί να επιμένει πειστικά και ως προς το κοινωνικό υποκείμενο αναφοράς του –την εργατική τάξη– και ως προς την ιστορική προοπτική της –το σοσιαλισμό.
Ο/η αναγνώστης που θα επιμείνει στο βιβλίο θα κερδίσει πολλά.
Θα κερδίσει απαντήσεις που αφορούν το παρελθόν: Πώς, για παράδειγμα, η διόγκωση του χρέους δεν είχε καμία σχέση με διαδικασίες του τύπου «όλοι μαζί τα φάγαμε», αλλά με την κολοσσιαίας κλίμακας φοροαπαλλαγή-φοροδιαφυγή-φοροκλοπή της κυρίαρχης τάξης.
Θα κερδίσει απαντήσεις που ερμηνεύουν πτυχές της σημερινής πολιτικής συγκυρίας: Γιατί η συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Μάη-Ιούνη του ’23, έχει τις ρίζες της στα πεπραγμένα της κυβέρνησης Τσίπρα στα 2015-19, όταν το μερίδιο των μισθών και των συντάξεων ως ποσοστό στο ετήσιο ΑΕΠ συνέχιζε να υποχωρεί με ραγδαίο ρυθμό και όταν η αγοραστική δύναμη του μέσου μισθού συνέχισε να μειώνεται σε σύγκριση ακόμα και με το 2015, όπου είχε κατακρημνιστεί συσσωρεύοντας «μνημονιακές» απώλειες κατά 25,8% σε σύγκριση με το 2009. Αυτός ο «λογαριασμός» παρουσιάστηκε ετεροχρονισμένα στον Τσίπρα το 2023, με τη μορφή της μαζικής απόσυρσης των εργατών και των φτωχών από την κάλπη του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Λάσκος επιμένει στο να υπογραμμίζει τον κίνδυνο της «μεταμνημονιακής» επίθεσης λιτότητας, με άξονα τον πληθωρισμό, που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας. Είναι, λέει, «μεγαλύτερος και από την τρομερή αφαίμαξη της εποχής των μνημονίων, και μάλιστα σε πολύ μικρότερο χρόνο. Η διάγνωσή του είναι σωστή, όπως σωστή είναι και η διαπίστωση για τον «profit-led» πληθωρισμό, όπου «ο κυριότερος παράγοντας είναι η αύξηση των κερδών».
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
Α. Νταβανέλος (rproject.gr 21.03.2024)
Παρουσίαση στη LIfo από τον Νικόλα Σεβαστάκη
Δημόσιες ιδέες, ένα αγαθό που σπανίζει Σημασία έχει να υπάρχουν ιδέες και να μην παραιτούμαστε από το έργο της κριτικής, να μην κολυμπάμε στη μίζερη διαχείριση της πολιτικής μας εχθροπάθειας. Με αφορμή ένα βιβλίο.
Ο Λάσκος, άνθρωπος με εξοικείωση τόσο με τη φιλοσοφία όσο και με τις φυσικές επιστήμες, έχει ασκήσει έντονη κριτική σε διάφορα δικά μου κείμενα, αφού από χρόνια είναι ένας από τους λίγους επίμονους γραφιάδες μιας ριζοσπαστικής, μαρξιστικής θεώρησης των πραγμάτων. Στέκομαι τώρα σε αυτήν τη νέα του κατάθεση γιατί συνοψίζει τη θεώρησή του, δοκιμάζοντάς τη με μια ανάγνωση συγκεκριμένων θεμάτων. Ένας τέτοιος στοχασμός λείπει ή υπολειτουργεί στη χώρα μας, καθώς πολλοί θεωρούν ότι δεν πουλάει ή ότι είναι μια υπεκφυγή από την εκλογική μάχη για τη διακυβέρνηση, μοναδικό πλέον μέλημα των περισσότερων παικτών της πολιτικής σκηνής.
Ο Λάσκος μιλάει και με αριθμούς και με στοιχεία. Δεν κάνει όμως «οικονομολογία» γιατί συνδέει πάντα το θέμα των κοινωνικών αναγκών, του μισθού και της υλικής ζωής με τα μεγάλα, προταγματικά ερωτήματα που επανέρχονται διαρκώς στη δική του παράδοση σκέψης: το ερώτημα για μια μη εκμεταλλευτική κοινωνία και φυσικά για την έξοδο από την καπιταλιστική συνθήκη. Ο ορίζοντας του συγκεκριμένου δεν είναι ούτε μια κοινωνική και οικολογική δημοκρατία, ούτε κάποια αριστερή σοσιαλδημοκρατία (όπως των περισσότερων από μας), αλλά κατευθύνεται σε μια πιο ριζική απελευθερωτική προοπτική.
Θα αναρωτηθεί κανείς τι δουλειά έχει μια σκέψη περί εκμετάλλευσης (με αιχμή την αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας) στην εποχή των ταυτοτήτων, των πολιτισμικών πολέμων και του γεωπολιτικού χάους. Ο Λάσκος όμως αμφισβητεί πολλά από τα πορίσματα της σύγχρονης κοινωνικής και πολιτισμικής θεωρίας. Είναι από αυτούς που δεν θεωρούν ότι ζούμε σε έναν πολιτισμό της εξατομίκευσης και σε κάποιον πολιτισμικό καπιταλισμό. Έχω την εντύπωση πως βλέπει όλη τη ρητορική περί νέας μεσαίας τάξης, για τον ατομικισμό και τις πληθυντικές υποκειμενικότητες, ως μια λόγια υπόθεση που λέει ψέματα για την πραγματική κατάσταση των εργαζόμενων. Κατά τον Λάσκο ισχύει (και μάλιστα με εντονότερο τρόπο) η κοινωνική-ταξική πόλωση, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά κυρίως στο επίπεδο του πλανήτη. (...)
Διαβάστε το άρθρο εδώ
Ν. Σεβαστάκης για τη Lifo, 20.03.2024
Ανισότητες ή εκμετάλλευση; Του Διονύση Φτεργιώτη, alterthess.gr
Ο υπότιτλος του βιβλίου του Χρήστου Λάσκου είναι «47 απλοϊκά μαθήματα πολιτικής οικονομίας». Και, πραγματικά το βιβλίο είναι διαρθρωμένο σε 47 ξεχωριστά μικρά κεφάλαια με ποικίλες θεματικές.
Η πρόθεση είναι η επαναφορά του κοινωνικού ζητήματος στο επίκεντρο της αριστερής πολιτικής. Η απαίτηση να μιλήσουμε ξανά για την εκμετάλλευση. Να μιλήσουμε, δηλαδή, για τα αναγκαία μιας απελευθερωτικής πολιτικής στο πλαίσιο του σημερινού ολοκληρωτικού καπιταλισμού.
Γι’ αυτόν τον καπιταλισμό μας μιλάει το βιβλίο, με ένα τρόπο απλό, σχεδόν «απλοϊκό». Είναι «εύκολο» στην ανάγνωση, συνεκτικό, με όλη τη διασπορά των πολλών μικρών κεφαλαίων, και συχνά διασκεδαστικό, ακόμη και αθυρόστομο.
Πρόκειται για ένα έργο, που θέλει να αφορά ιδίως όσους και όσες βιώνουν την εκμετάλλευση, μια όλο και βαρύτερη συνθήκη. Και πρώτα απ’ όλα αυτούς που δεν διαθέτουν «ανθρώπινο κεφάλαιο», κοινωνικά δίκτυα υποστήριξης ή οικογένεια με τα κουμάντα της. Το βιβλίο γράφτηκε για πολιτική χρήση, με γνώμονα την ιδέα ότι αν είναι να αλλάξει ο κόσμος αυτό θα γίνει από τους ντελιβεράδες και τις πωλήτριες, όχι από τους «πολιτικούς».
Γι’ αυτό και επιμένει να μιλάει θέτοντας σε πρώτο πλάνο όχι τις ανισότητες, αλλά την εκμετάλλευση, τη συνθήκη που γεννάει τις κυριότερες ανισότητες. (...).
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
Διονύσης Φτεργιώτης, Alterthess, 15.03.2024
Γράφει η Ηρώ Διώτη για το thepressproject.gr
(...) ο Χρήστος, υπενθυμίζει, με τρόπο εξαιρετικά κατανοητό, εύληπτο και σαφή, ποια είναι, ποια παραμένει η Route 66 -η παλιά και κεντρική αρτηρία- της εκμετάλλευσης στον καπιταλισμό. Δηλαδή το γεγονός ότι ζούμε σε ένα οικονομικό σύστημα, και ένα κοινωνικό σύστημα, το οποίο βασίζεται σε μια πολύ απλή διαδικασία στη ρίζα του. Στη διαρκή αναδιανομή του εισοδήματος από τους φτωχούς που παράγουν τον πλούτο, στους πλούσιους που τον απολαμβάνουν. Στη διαρκή μετατροπή δηλαδή του ανθρώπινου κόπου σε κέρδος για τις επιχειρήσεις, σε βαθμό οριακής ασφυξίας για τους εργαζόμενους. Αυτή είναι μια διαδικασία τόσο απαραίτητη για να προχωρά ο καπιταλισμός όσο το πετάλι είναι απαραίτητο για να προχωρά το ποδήλατο.
Το βιβλίο του Χρήστου Λάσκου μάς δείχνει ότι πίσω από το να είμαστε άνδρες, γυναίκες, μαύροι, άσπροι, να ζούμε σε ήσυχες ή πολυσύχναστες γειτονιές, να δουλεύουμε στο σπίτι ή στο εργοστάσιο, είμαστε στην πραγματικότητα γρανάζια μιας μηχανής που το λάδι για να δουλέψει είναι η διαρκής κλοπή. Ότι ο καπιταλισμός είναι ένας Ρομπέν των Δασών από την ανάποδη. Ο παράνομος φυγάς του δάσους του Σέργουντ έκλεβε από τους πλούσιους για να τα δώσει στους φτωχούς, ενώ το σύστημα στο οποίο ζούμε κλέβει από τους φτωχούς και τα δίνει στους πλούσιους.
Και το βιβλίο του Χρήστου Λάσκου, το κάνει αυτό σαφές συνεισφέροντας δύο πολύτιμα εργαλεία για κάθε άνθρωπο που παρεμβαίνει πολιτικά μέσα στην κοινωνία. Το πρώτο, είναι ότι αντίθετα από μια ευρύτατα καλλιεργημένη αυταπάτη, με την οποία έζησε και ζει και η Αριστερά εδώ και δεκαετίες, ο ελληνικός καπιταλισμός δεν είναι ένας ψοφοδεής κακομοίρικος καπιταλισμός, ανάξιος ακόμα και να έχει αυτό το όνομα.
Ή, για να είμαστε ακριβείς, αν έχει τέτοια στοιχεία ενίοτε απέναντι στους διεθνείς εταίρους και ανταγωνιστές του, είναι ταυτόχρονα ένας πολύ ρωμαλέος, άγριος, επιθετικός καπιταλισμός όταν έχει να κάνει με τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες στην Ελλάδα. Είναι ένας καπιταλισμός που, όπως πολύ εύστοχα αναδεικνύει ο Χρήστος έχει το μεγαλύτερο -συντριπτικά μάλιστα- ποσοστό κέρδους σε ολόκληρη την Ευρώπη. Είναι ένας καπιταλισμός που, όπως έχουμε δει στα στοιχεία της Eurostat, εξαναγκάζει τις υποτελείς τάξεις, στον περισσότερο εβδομαδιαία χρόνο εργασίας σε όλη την Ευρώπη. Πρέπει λοιπόν να πάψουμε να σκεφτόμαστε τον Έλληνα επιχειρηματία ως έναν φουκαρά που ζητά ένα ξεροκόμματο στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και να τον σκεφτόμαστε σαν έναν τρομερό μάγκα λωποδύτη, ο οποίος καταφέρνει να έχει το μέγιστο κέρδος, βάζοντας όλους τους υπόλοιπους να εργάζονται τον μέγιστο δυνατό χρόνο και κάνοντας ο ίδιος την ελάχιστη δυνατή επένδυση. Για την ακρίβεια μηδενική ή και αρνητική επένδυση τα χρόνια των Μνημονίων και εκείνων που τα ακολούθησαν. Ο Έλληνας καπιταλιστής είναι ένας πραγματικός «τεμπέλης της εύφορης κοιλάδας», έχει καταφέρει κάτι που ούτε στα όνειρά τους βλέπουν οι ευρωπαίοι συνάδελφοί του, να κερδίζει πολλά χωρίς να βάζει τίποτα και χωρίς να ρισκάρει τίποτα.
Το δεύτερο εργαλείο που μας προσφέρει ο Χρήστος Λάσκος στο βιβλίο του είναι το γκρέμισμα ορισμένων κατά συνθήκη ψευδών του καπιταλισμού και κυρίως των υποστηρικτών του και των απολογητών του φιλελευθερισμού. Κάθε απόφοιτος λυκείου, διαβάζοντας το βιβλίο, είναι σε θέση να καταλάβει πώς οι αριθμοί στον καπιταλισμό λένε ψέματα, πώς τα ποσοστά του πληθωρισμού ή του ΑΕΠ είναι ψευδεπίγραφοι και αυθαίρετοι μέσοι όροι, που αυτό που μας λένε περίπου ότι ένας άνθρωπος που πάσχει από βαριά παχυσαρκία και ένας άνθρωπος που πάσχει από βαριά ασιτία μας κάνουν δύο ανθρώπους με ισορροπημένα κιλά. Ή ότι η ιδέα ότι το μυστικό της οικονομικής υγείας βρίσκεται στην υγιή επιχειρηματικότητά είναι μια μπούρδα και μισή. Ότι οι ίδιες οι επιχειρήσεις λειτουργούν χάρη στη συλλογική δύναμη των εργαζομένων και ουδόλως χάρη στο κοφτερό μυαλό των CEO. Ακόμα – ακόμα και ότι η ιδέα του «αόρατου χεριού» δεν ήταν διόλου σίγουρη για τον εαυτό της στο έργο του πάπα των φιλελεύθερων Άνταμ Σμιθ, ο οποίος ξόδεψε πολλή μελάνη για να ασχοληθεί με την προστασία από την επιχειρηματική αυθαιρεσία.
Και μας λέει και κάτι άλλο ο Χρήστος, στο τέλος αυτού του σπουδαίου βιβλίου. Ότι δεν υπάρχουν νομοτέλειες. Ότι αυτό υπήρξε για δεκαετίες το δικό μας κατά συνθήκη ψεύδος, η ιδέα ότι η ιστορία θα έχει αναγκαστικά καλό τέλος. Δεν είναι έτσι. Βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο περιβαλλοντικής καταστροφής του πλανήτη αλλά και πολιτισμικής κατάρρευσης της ανθρωπότητας. Και πρέπει να δράσουμε για να αλλάξουμε αυτή την πορεία. Ο σοσιαλισμός δεν είναι μια νομοτέλεια, αλλά παραμένει μια δυνατότητα και μάλιστα μια αναγκαία δυνατότητα όπως καταλαβαίνει ο καθένας κλείνοντας αυτό το βιβλίο.
Διαβάστε το άρθρο εδώ
Η. Διώτη, The Press Project (18/10/2024)
Διαβάστε εδώ ένα απόσπασμα της τοποθέτησης της Σοφίας Αδάμ από την παρουσίαση του βιβλίου στη Θεσσαλονίκη (9/10/2024).
|