1η έκδοση: Δεκέμβριος 2022
«Αγαπηµένο τέκνο της συνάντησης των επιστηµών µε τη λογοτεχνία είναι η ιατρική», έγραφε το 2010 η καθηγήτρια λογοτεχνίας Edwige Comoy Fusaro, παραπέµποντάς µας στην ινδοευρωπαϊκή ρίζα med- (φροντίζω), από όπου το λατινικό mederi (περιθάλπω) και το αρχαιοελληνικό µέδοµαι (µεριµνώ, έχω την έγνοια, επινοώ, σχεδιάζω, κατορθώνω). Η ίδια τόνιζε επίσης πως η ιατρική είναι «η λιγότερο επιστηµονική µεταξύ των επιστηµών, όντας πιο κοντά στις επιστήµες του Ανθρώπου –η πιο ανθρώπινη µεταξύ τους– καθώς είναι ιδιαίτερα αισθητός ο “λογοτεχνικός” της χαρακτήρας στην κλινική της πράξη». Εκεί δηλαδή –ας προσθέσω– όπου ο γιατρός δηµιουργεί την αναγκαία «θεραπευτική σχέση» εντός της οποίας θα συζητήσει µε τον πάσχοντα και θα αναζητήσει µε την κλινική του εξέταση την παθολογική σηµειολογία την οποία θα «µεταφράσει» νοσολογικά, καταφεύγοντας στην τρέχουσα επιστηµονική γνώση, για να διατυπώσει µια διάγνωση και να σχεδιάσει µια θεραπεία.
Βέβαια, η επιστήµη µπορεί να σφάλλει, άλλωστε η διαψευσιµότητα του Popper είναι κριτήριο επιστηµοσύνης – µια επιστηµονική θέση να µπορεί να ελεγχθεί και να αποδειχθεί λανθασµένη. Πρόβληµα δεν είναι το «σφάλλειν», αλλά η ιδεολογική χρήση της επιστήµης, που µπορεί να προωθείται, όπως θα δούµε, και λογοτεχνικά. Κι ας προσθέσω ακόµα ότι στη θεραπευτική συνάντηση γιατρού-ασθενούς ο γιατρός θα αναλάβει την ευθύνη µιας απόφασης εξ ου και η ηθική διάσταση της ιατρικής. Γι’ αυτό άλλωστε, έννοιες όπως υγεία, ασθένεια / νόσος / αρρώστια (όπως κι αν λέγονται στα λεξικά) «ενσωµατώνουν [και] αξιακές κρίσεις».
Ο τόµος περιλαµβάνει 18 δηµοσιευµένα κείµενα της τελευταίας 20ετίας, που σχετίζονται ποικιλοτρόπως µε την (Ψυχ)Ιατρική & τη Λογοτεχνία.
Βιβλιοκριτική της Σταυρούλας Γ. Τσούπρου για την Εφημ. Συντακτών
Η Λογοτεχνία ως «χωνευτήρι γνώσεων»
(...) Οσο για τη θέση που θεωρεί τη λογοτεχνία «χωνευτήρι των γνώσεων για την κοινωνία», προέρχεται από τον χώρο της ιστορικής επιστήμης, όπου υποστηρίζεται ότι η λογοτεχνία «έχει την ικανότητα να παράγει, με τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής της», ένα σύνολο ηθικών, επιστημονικών, φιλοσοφικών, ιστορικών και κοινωνιολογικών γνώσεων. Βέβαια, σύμφωνα και με τον (διδάκτορα της Ιατρικής) Gérard Danou, που διδάσκει Λογοτεχνία, στην Ιατρική προέχει «το “δραν” της γνώσης, ενώ στη λογοτεχνία το “λέγειν” της γνώσης». Στον Αιώνα των Φώτων, όταν οι κατηγορίες του «λογοτεχνικού» και του «ιατρικού» δεν ήταν ακόμη «συγκροτημένα πεδία» (ο σαφής διαχωρισμός μεταξύ επιστημών και γραμμάτων, κατ’ αρχάς στο ακαδημαϊκό επίπεδο, έγινε τον 19ο αιώνα), η πρώτη συγκέντρωνε «έργα φιλοσοφίας, πολιτικής, οικονομίας, ιστορίας, λαϊκής επιστήμης» μαζί με έργα μυθοπλασίας, θεατρικά, ποιήματα, «αλλά και όσα τα σχολίαζαν». Ο Alexandre Wenger, με σπουδές στη Λογοτεχνία και την Ιστορία της Ιατρικής, διαπιστώνει την πρώιμη συνεργασία γιατρών και συγγραφέων [εξάλλου, δεν έλειψαν ποτέ τα παραδείγματα των δημιουργών οι οποίοι/ οποίες –χωρίς να είναι γιατροί, διότι υπάρχει και αυτή η μεγάλη ομάδα ατόμων, διαιρεμένη, επιπλέον, σε αρκετές υποκατηγορίες, που «ομνύουν» και στον Ιπποκράτη και στην τέχνη– αντλούν από έγκυρες (ζωντανές) πηγές τις ιατρικές πληροφορίες τους πριν τις συμπεριλάβουν στα έργα τους], ιδίως στα θέματα της σεξουαλικότητας (η μεγάλη «περιπέτεια» της υστερίας αρχίζει από την αρχαία Αίγυπτο, επισημαίνει ο Θανάσης Καράβατος) ή, βέβαια, της «μελαγχολίας».
Η επισήμανση του ενδιαφέροντος για τη συσχέτιση της επιστήμης με τη λογοτεχνία (η οποία, οπωσδήποτε, δεν έχει/είχε μόνον οπαδούς αλλά και πολέμιους) «κρατάει από πολύ παλιά», σημειώνει ο συγγραφέας, καθώς η Ιατρική, πιο συγκεκριμένα, εμφανίστηκε στη λογοτεχνία ήδη με τα έργα του Ομήρου (η αείμνηστη χειρουργός-οφθαλμίατρος, διδάκτωρ Ιστορίας της Ιατρικής, Σεβαστή Χαβιάρα-Καραχάλιου είχε δημοσιεύσει επανειλημμένως μελέτες για τα πάθη και τα τραύματα των οφθαλμών στα ομηρικά έπη, όπως και για τις αυτόθι «πρώτες αναφορές» στη «Θλίψη-Κατάθλιψη»), ενώ υφίσταται επίσης το ερώτημα της αποδοχής της επιστημονικότητας ή/και της λογοτεχνικότητας του «επιστημονικού μυθιστορήματος», του «παραλογοτεχνικού είδους» που ξεκίνησε με τον Ιούλιο Βερν και τον H. G. Wells και (φαίνεται να) άντεξε στον χρόνο ως «λαϊκή επιστήμη», ως «γέφυρα ανάμεσα σε σοφούς και αμαθείς».
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
Σ. Τσουπρού, Εφημ. Συντακτών 04/11/2023
|