Το βιβλίο µελετά την εξέλιξη του καθεστώτος της Σοβιετικής Ένωσης από την αρρώστια και τον θάνατο του Λένιν (τέλη 1922-Ιανουάριος 1924) µέχρι και το τέλος του Μεγάλου Τρόµου (1936-1938).
Στο επίκεντρό του βρίσκεται η µελέτη του σταλινισµού ως ενός πολύµορφου φαινοµένου, παραγόµενου συνολικά από την πάλη των τάξεων στον σοβιετικό κοινωνικό σχηµατισµό. Συνεπώς, η έµφαση στην «προσωπολατρία γύρω από τον Στάλιν», στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, απορρίπτεται ως µια αβαθής και αποπροσανατολιστική προσέγγιση. Οµοίως, απορρίπτεται και η προσέγγιση, σύµφωνα µε την οποία, η δεκαετία του 1930 αποτέλεσε την επιτυχή επίτευξη της σοσιαλιστικής οικοδόµησης στην ΕΣΣΔ, έστω και κάτω από δύσκολες αντικειµενικές συνθήκες.
Η µελέτη δεν στηρίζεται µόνο στα κλασικά ιστορικά βιβλία των δεκαετιών 1920 έως και 1980, ορισµένα από τα οποία υπάρχουν από παλιά ή πιο πρόσφατα και σε ελληνική µετάφραση. Επεκτείνεται σε ένα µεγάλο µέρος της τεράστιας συζήτησης για την ΕΣΣΔ, στον αγγλοσαξονικό κυρίως χώρο, κατά τα τελευταία σαράντα χρόνια ή και στον ίδιο ακόµη τον ρωσικό και µετασοβιετικό χώρο, δεδοµένου ότι πολλά έργα του έχουν ήδη µεταφρασθεί στα αγγλικά. Αυτή η συζήτηση είναι σε µεγάλο βαθµό άγνωστη στο ελληνικό κοινό.
Παρουσίαση από τον Ρούντι Ρινάλντι στον Δρόμο της Αριστεράς
Ένα βιβλίο που συγκεντρώνει πλήθος από στοιχεία για την περίοδο που εξετάζει -και αυτό είναι μια αρετή του βιβλίου- την ίδια στιγμή που ο συγγραφέας χειρίζεται με αξιοπρόσεκτη σοβαρότητα και τιμιότητα το υλικό και τις πηγές που επικαλείται. Παράλληλα εξετάζει με προσοχή τις εξελίξεις και τις αντιπαραθέσεις μέσα σε αυτό που θα μπορούσε να αποκαλεστεί «μπολσεβίκικο ιδεολογικό σχηματισμό» και τις κρατικίστικες και παραγωγικίστικες συνεπαγωγές και εξελίξεις του, μέσα σε μια πρωτόγνωρη εμπειρία μετάβασης από την καπιταλιστική κοινωνία σε κάτι άλλο.
(...) Ο Δημήτρης Μπελαντής έδωσε ένα αξιόλογο βιβλίο για το οποίο εργάστηκε με σοβαρότητα και πολύ χρόνο. Τόσο στα δύο πρώτα κεφάλαια, όπου καταθέτει έναν άκρως ενδιαφέροντα στοχασμό για αυτό που ξέραμε / νομίζαμε / θέλαμε ως σοσιαλισμό, όσο και στα επόμενα κεφάλαια, όπου παραθέτει πλήθος από στοιχεία αλλά και σχολιάζει επιμελώς. Ανεξάρτητα από τις εκτιμήσεις που μπορεί να έχει κανείς για αυτά τα ζητήματα, το βιβλίο του Δ. Μπελαντή είναι μια σημαντική συμβολή στη σύγχρονη ελληνική βιβλιογραφία για ένα σημαντικό ζήτημα. Θα προσθέταμε ακόμα πως η δεκαετία του ’30, που πολλοί αποκαλούν «σκοτεινή δεκαετία», έχει λίγο μελετηθεί στη χώρα μας, ενώ προσφέρει τεράστιο ενδιαφέρον από πολλές πλευρές - τόσο για την ίδια την πορεία του καπιταλισμού (μετά την κρίση του 1929), τις «απαντήσεις» του φασισμού-ναζισμού στην Ευρώπη και του «νιου ντηλ» στις ΗΠΑ, τις έντονες προετοιμασίες για τον Β Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όσο και βεβαίως για τις «απαντήσεις» απέναντι στις προκλήσεις που δημιούργησε η Σοβιετική επανάσταση και το ιστορικό κομμουνιστικό κίνημα σε όλο τον κόσμο.
Η «αποκωδικοποίηση» της σχέσης κεφάλαιο, σε όλη της την πολυπλοκότητα και την εξέλιξή της μέχρι σήμερα, στα «μαθήματα» που η ίδια ενσωμάτωσε από την πορεία της ταξικής πάλης, τους γιγάντιους μηχανισμούς που δημιούργησε, και την παγκόσμια πολυοργανική κρίση που τη διαπερνά (και την τάση προς τον πόλεμο που καλλιεργεί) δεν μπορούν να γίνουν εν κενώ ιστορίας και διδαγμάτων από την ιστορία. Δύο είναι οι αναγκαίες «καταδύσεις»: Μία στη σύγχρονη ιστορία, και ιδιαίτερα αυτήν του 2οού αιώνα, και μία στην αναδυομένη πραγματικότητα και την πολυπλοκότητά της. Μάλιστα η «κατάδυση» στην ιστορία οφείλει να φωτίζει την κατανόηση της σημερινής πραγματικότητας και να βοηθά τη διάνοιξη δρόμων. Πολλά από όσα θέτει ο Δημήτρης Μπελαντής αξίζουν της προσοχής, και ειδικά της συζήτησης και του διαλόγου.
Ο συγγραφέας προσπαθεί να διερευνήσει τις αιτίες για τον εκφυλισμό της επανάστασης και στέκεται ιδιαίτερα στο ζήτημα της καταστολής και των διώξεων επί Στάλιν. Αναδεικνύει μια ευρεία ξενόγλωσση βιβλιογραφία εν πολλοίς άγνωστη στο ελληνικό κοινό. Διαχωρίζεται από μια απλοϊκή προσέγγιση περί «προσωπολατρίας» όπως την άποψη για τη δεκαετία του 1930 ως επιτυχή επίτευξη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ, προσπαθώντας να θέσει ευρύτερα ζητήματα που αφορούν την πορεία και την προοπτική του κομμουνιστικού κινήματος στο σήμερα, από μια σκοπιά επιμονής στον επαναστατικό δρόμο. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο κομμουνισμός του 20ου αιώνα πέτυχε πολλά, βελτιώνοντας την ζωή και των ανθρώπων και μεταδίδοντας μεγάλο ηθικό κύρος, αλλά όσο μακρύτερα από την πραγμάτωση της επανάστασης τόσο μεγαλύτερη ήταν η αποσύνθεση και η ήττα του.
Πριν 27/07/2025
***
Η Σοβιετική Εμπειρία. Οι Υποβόσκουσες Αιτίες του Τέλους - Στην Αιχμή του Δόρατος
Στο πλαίσιο της εκπομπής «Στην Αιχμή του Δόρατος», ο Άρης Λαμπρόπουλος συζητά με τον συγγραφέα.
Προσθήκη στο καλάθι
