Η 3η, Κοµµουνιστική ∆ιεθνής ή Κοµιντέρν σηµάδεψε την ταραχώδη πορεία του παγκόσµιου εργατικού κινήµατος στον 20ό αιώνα. Την ιστορία της πραγµατεύεται σε δύο τόµους ο παρών Γ΄ –και τελικός– κύκλος της τριλογίας του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου για την ιστορία των εργατικών ∆ιεθνών.
Ο Α΄ τόµος αναφέρεται στα γεγονότα που συγκλόνισαν την Ευρώπη τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα: ο µεγάλος ιµπεριαλιστικός πόλεµος, η εθνικιστική παρέκκλιση των σοσιαλιστικών κοµµάτων, η χρεοκοπία της 2ης ∆ιεθνούς, τα επαναστατικά ξεσπάσµατα, µε αποκορύφωµα την επικράτηση της οκτωβριανής επανάστασης υπό την ηγεσία του κόµµατος του Λένιν. Συζητά επίσης τα πρώτα κρίσιµα βήµατα της νέας ∆ιεθνούς –τα τέσσερα πρώτα καθοριστικά συνέδρια, η ίδρυση της Κόκκινης Συνδικαλιστικής ∆ιεθνούς κ.λπ.– όπως και τη συγκρότηση των κοµµουνιστικών κοµµάτων στις ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες – Γερµανία, Ιταλία, Γαλλία, Αυστρία και Ουγγαρία.
Στον Β΄ τόµο αναλύεται η συγκρότηση των κοµµάτων και σε άλλες χώρες της Ευρώπης (Πολωνία, Φινλανδία, Αγγλία, Ισπανία, Ελλάδα κ.ά.), στις Ηνωµένες Πολιτείες και την Κίνα. Και ολοκληρώνεται µε την πορεία της Κοµµουνιστικής ∆ιεθνούς µέσα στα ταραγµένα χρόνια του µεσοπολέµου. Χρόνια που σηµαδεύτηκαν από µεγάλες επαναστάσεις, αλλά και από την άνοδο του φασισµού στη Γερµανία και την Ιταλία και την επιβολή αυταρχικών καθεστώτων σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Την ίδια περίοδο οι σκληρές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις στο εσωτερικό του κινήµατος οδηγούν στην επικράτηση του σταλινικού φαινοµένου, µε αποτέλεσµα µια σειρά από οδυνηρές ήττες και, τελικά, την αυτοδιάλυση της 3ης ∆ιεθνούς στα 1943.
Διαβάστε εδώ στην Εφημ. Εποχή το απόσπασμα (σελίδες 274–279) από το κεφάλαιο του βιβλίου, με τίτλο «Η τραγική υποχώρηση στον εθνικισμό», που αναφέρεται στη στάση του ιστορικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας, του γνωστού μας SPD, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου.
Βιβλιοκριτική από τον Χρήστο Κεφαλή στο left.gr Μια πολύτιμη μελέτη για την ιστορία της Κομμουνιστικής Διεθνούς
Η ελληνική και ακόμη η διεθνής φιλολογία για την ιστορία των τριών εργατικών Διεθνών, παραμένει –αν εξαιρέσουμε την έρευνα του Τζον Ριντέλ και μερικών ακόμη μαρξιστών ιστορικών– αρκετά ελλιπής. Λείπουν γενικά οι σοβαρές ιστορικές μελέτες από τη σκοπιά του ίδιου του επαναστατικού εργατικού, σοσιαλιστικού κινήματος, αποκρυσταλλώσεις του οποίου υπήρξαν οι τρεις Διεθνείς.
Από αυτή την άποψη, η κυκλοφορία, από τις Εκδόσεις Τόπος, του τρίτου, αφιερωμένου στην Κομμουνιστική Διεθνή (Κομιντέρν), μέρους της μεγάλης μελέτης του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου Η Άνοδος και η Πτώση των Εργατικών Διεθνών αποτελεί μια ευπρόσδεκτη και ουσιώδη προσθήκη στην υφιστάμενη φιλολογία. Πολύ περισσότερο που το έργο του Μαστρογιαννόπουλου αποτελεί καρπό μιας ευσυνείδητης και επίπονης εργασίας δεκαετιών, στηριζόμενης σε μια πλούσια ειδική φιλολογία.
Ο τόμος πραγματεύεται την πρώτη, πιο γόνιμη περίοδο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, η οποία συνδέεται με το έργο και τον αντίκτυπο της Οκτωβριανής Επανάστασης, εκτεινόμενη στα πρώτα τέσσερα συνέδριά της (1919-22) και το αμέσως επόμενο διάστημα. Ο κύκλος θα ολοκληρωθεί με έναν δεύτερο τόμο, αφιερωμένο στη μετέπειτα περίοδο ως τη διάλυση της Κομιντέρν το 1943, το διάστημα κυριαρχίας του σταλινισμού.
Η πορεία του εργατικού κινήματος, με όλες τις αντιφάσεις, τις ανατροπές και τις εναλλαγές της, συνιστά μια ενιαία ιστορική διαδικασία, ώστε είναι σαφές ότι ο τρίτος κύκλος της εργασίας του Μαστρογιαννόπουλου μπορεί να διαβαστεί πιο παραγωγικά σε συνέχεια με τους δυο προηγούμενους. Στέκει όμως και ανεξάρτητα, καθώς ο συγγραφέας κάνει τις απαραίτητες αναδρομές στα ορόσημα της 2ης, Σοσιαλιστικής Διεθνούς, με τα πεπρωμένα της οποίας, πρώτα και κύρια τη χρεοκοπία της στη δοκιμασία του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου, συνδέθηκε η δημιουργία της νέας Διεθνούς.
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
γράφει ο Χ. Κεφαλής left.gr (02/03/2023)
Παρουσίαση στο artinews.gr, γράφει η Κατέ Καζάντη
Εάν όντως Ιστορία είναι, όπως παραδίδει ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, η ιστορία της οδύνης του κόσμου, τότε η εξιστόρηση του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, η εξιστόρηση των παθημάτων αλλά και των κατορθωμάτων, των σχάσεων και των επανενώσεων, της αμηχανίας και της αγωνιστικότητας του προλεταριάτου, πρέπει να αφορά την καθεμιά και τον καθένα. Τους από κάτω, αφού τα παθήματα του παρελθόντος είναι τα μαθήματα του μέλλοντος αλλά και τους από πάνω, για να εμπεδώνουν πως, αφού εν τέλει δεν τέλειωσε η ιστορία, τα φαντάσματα πλανώνται ακόμα πάνω απ΄ τα κεφάλια τους.
«Η παράδοση των καταπιεσμένων μας διδάσκει ότι η "κατάσταση έκτακτης ανάγκης" που ζούμε τώρα δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας»*, λέει ο Μπένγιαμιν. «Πρέπει να κατορθώσουμε να συλλάβουμε την ιστορία έχοντας αυτή την επίγνωση», συνεχίζει. Και έχει, προφανώς, δίκιο. Προς τούτο, κάθε αναδρομή στο παρελθόν έχει βαρύνουσα, σήμερα, σημασία, σε μια εποχή κάμψης του αγωνιστικού φρονήματος των λαϊκών/προλεταριακών τάξεων.
Έτσι, το έργο του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου «Η άνοδος και η πτώση των εργατικών διεθνών», δεν είναι μοναχά σημαντικό υπό την έννοια της ιστοριογραφίας. Κρίνεται τέτοιο διότι αποτελεί πολιτική παρακαταθήκη: ο δρόμος για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, ο δρόμος της επανάστασης, ένας δρόμος όλο αγκάθια, μπορεί ν’ ανοίγει, να κλείνει και ν’ ανοίγει ξανά σε κάθε χώρα αλλά και σ’ όλο τον κόσμο, αφού η καπιταλιστική ηγεμονία μπορεί να αποδειχτεί εν τέλει μια παρενθετική υπόθεση.
Ο Τ. Μαστρογιαννόπουλος έχει επιδοθεί σε ένα τιτάνιο έργο: στην καταγραφή των Εργατικών Διεθνών, από τον 19ο αι., όταν έμπαιναν τα θεμέλια για τα κινήματα που άλλαξαν, έτσι κι αλλιώς, προσωρινά, τον κόσμο. Το πρώτο βιβλίο, ο πρώτος κύκλος, «Από τους πρόδρομους στην 1η Διεθνή» εκκινεί «από τη βασανιστική συγκρότηση του εργατικού κινήματος» για να φτάσει στο δεύτερο και στη «2η Σοσιαλιστική Διεθνή, και συνολικά στην περίοδο που ακολούθησε την αιματηρή καταστολή της Παρισινής Κομμούνας και ολοκληρώθηκε με το ολοκαύτωμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου».
Το πρώτο βιβλίο του τρίτου κύκλου του έργου του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου εκδόθηκε πρόσφατα και θα ολοκληρωθεί σε δύο τόμους. Στον παρόντα πρώτο τόμο, την «3η Κομμουνιστική Διεθνή», ή Κομιντέρν, εξιστορούνται, όπως γράφεται στο οπισθόφυλλο, όλα τα εκείνα τα συμβάντα που συντάραξαν τον κατά Χομπσμπάουμπ αιώνα των επαναστάσεων: από τον λεγόμενο «μεγάλο πόλεμο» (Α΄ Παγκόσμιος) και την οκτωβριανή επανάσταση ως τα πρώτα κρίσιμα βήματα της νέας Διεθνούς και τη συγκρότηση των κομμουνιστικών κομμάτων στις ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Αυστρία και Ουγγαρία.
«Η συγκρότηση, η ανάπτυξη και η πορεία των κομμουνιστικών κομμάτων και της Κομμουνιστικής Διεθνούς μέσα στους ταραγμένους καιρούς του μεσοπολέμου, μια πορεία που η οποία ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1919 και έληξε άδοξα μέσα στους σπασμούς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1943, αποτελεί το βασικό αντικείμενο του τρίτου κύκλου αυτής της εργασίας», μας λέει, στην εισαγωγή, ο συγγραφέας.
Το έργο του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου αποτελεί μια πραγματεία του κατεξοχήν λαϊκού – προλεταριακού υποκειμένου, ιδωμένου μέσα από τη συγκρότηση της Διεθνούς, με όλα τα λάθη και τις αντιφάσεις του. Επί της ουσίας πρόκειται περί ενός ακαδημαϊκού πονήματος -υπό συνθήκες, θα έπρεπε να αποτελεί φοιτητικό εγχειρίδιο- το οποίο έρχεται να συμπληρώσει σημαντικά βιβλιογραφικά κενά. Δεν είναι όμως γραμμένο για να αφορά μοναχά ειδικούς/ές ή επιστήμονες/ισσες. Στην πραγματικότητα, κι επειδή ανασύνθεση του παρελθόντος δεν είναι παρά «το άρπαγμα μιας μνήμης καθώς αστράφτει σε μια στιγμή κινδύνου»*, ο δε εχθρός δεν έχει πάψει να νικά, το έργο του Τ.Μ. αφορά όλες και όλους. Και διότι μπορεί να γίνει κοινό κτήμα, καθότι ευκολοδιάβαστο, και διότι η εποχή μας το καλεί. Σε καιρούς ιστορικού αναθεωρητισμού, όταν η ιστοριογραφία αποκτά ιδεολογική χρήση ως κομμάτι της δεξιάς ηγεμονίας, αναδρομές όπως αυτές του Τ.Μ. έχουν εξέχουσα πολιτική σημασία. Αποτελούν χρήσιμο εργαλείο σκέψης, άρα και δράσης, για τους προλετάριους και τις προλετάριες όλων των χωρών όπως, φυσικά, για τους πολιτικούς σχηματισμούς (κόμματα) που εκπροσωπούν τις τάξεις των από κάτω.
*Σε αναμονή για τον Β' τόμο, όπου αναλύεται η συγκρότηση των κομμάτων στις άλλες χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. Ολοκληρώνεται με την πορεία της Κομμουνιστικής Διεθνούς στο μεσοπόλεμο, εποχή των μεγάλων επαναστάσεων, αλλά και της ανάδυσης του ναζισμού στη Γερμανία, του φασισμού την Ιταλία και την επιβολή αυταρχικών καθεστώτων σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
artinews.gr
γράφει η Κατέ Καζάντη, 23/03/2023
Ο κομμουνισμός ως έμπρακτη δυνατότητα. Του Χρήστου Λάσκου alterthess.gr
Το βιβλίο, αφιερώνοντας 600 περίπου σελίδες μεγάλους σχήματος στις εξελίξεις μιας περιόδου που εκτείνονταν λιγότερο από τέσσερα μόνο χρόνια δίνει έναν μοναδικό όγκο πληροφοριών, που βοηθούν για τον σαφή και ακριβή προσανατολισμό της αναγνώστριας. Η οποία έχει την αίσθηση αυτής της γνωστικής κατάκτησης.Ο Μαστρογιαννόπουλος, επιπλέον, μας δίνει μια πολύ ζωντανή αφήγηση, η οποία κάνει την ανάγνωση εξαιρετικά ευχάριστη.
(...) Η τετραετία, που καλύπτει το βιβλίο, 1919 -1922, από χρόνια τρομερά και χρόνια θαυμαστά. Οι καταστροφές που προκάλεσε ο ιμπεριαλιστικός Μεγάλος Πόλεμος ήταν πρωτοφανείς. Εκατομμύρια άνθρωποι σκοτώθηκαν ή έμειναν ανάπηροι -η νέα γενιά της εποχής ξεκληρίστηκε. Ήταν η πρώτη, ουσιαστικά φορά που το σύνολο του πληθυσμού -και όχι μόνο οι στρατιωτικές δυνάμεις- βρέθηκε στη δίνη των πολεμικών συγκρούσεων. Ο ολοκληρωτικός πόλεμος ξεκινούσε και θα έβρισκε το αποκορύφωμά του 20, μόλις, χρόνια μετά, στον 2ο Παγκόσμιο.
Ταυτόχρονα, το προλεταριακό κίνημα για πρώτη φορά βρέθηκε τόσο κοντά στο να υλοποιήσει το σοσιαλιστικό πρόταγμα. Με πρώτη τη Ρωσία ξεκίνησε το 1917 μια σειρά από επαναστάσεις στην Ευρώπη, που έθεταν στην ημερήσια διάταξη την υπέρβαση του καπιταλισμού, ο οποίος λίγο πριν είχε δείξει σε όλους τους «μικρούς ανθρώπους» το ασύλληπτα καταστροφικό του δυναμικό. Στην Ουγγαρία, την Βαυαρία, την Ιταλία της «κόκκινης διετίας», στη Γερμανία επιχειρήθηκαν -και, κάποιες φορές επικράτησαν- επαναστατικά καθεστώτα με σημαντική δυναμική.
Η αλυσίδα αυτή έκανε επίκαιρο το αίτημα για μια νέα επαναστατική Διεθνή. Επίκαιρο και αναγκαίο. Οι τύχε της επανάστασης καθορίζονταν σε ευρωπαϊκό -και καθόλου σε εθνικό- επίπεδο. Οι ίδιοι οι μπολσεβίκοι θεωρούσαν τη δική τους επανάσταση ως απλό πρελούδιο της ευρωπαϊκής, με πρώτη τη γερμανική. Χωρίς την επικράτηση εκεί θα ήταν αδύνατη και η ιδέα ακόμη της σοβιετικής νίκης. Η σταλινική θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα» ήταν η απόλυτη διαστροφή αυτής της, παγκοίνως, ανάμεσα στους Ρώσους επαναστάτες, αποδεκτής άποψης.
Ο διεθνισμός, τότε, δεν ήταν αξία, αλλά στρατηγική. Έδειχνε το πεδίο, όπου η νίκη του σοσιαλισμού, της πρώιμης φάσης του κομμουνισμού, ήταν εφικτή. Γι’ αυτό, λοιπόν, Διεθνής, κομμουνιστική Διεθνής.(...)
Διαβάστε το άρθρο εδώ
Χ. Λάσκος, alterthess.gr (12/05/2023)
Παρακολουθήστε την παρουσίαση του βιβλίου που έγινε στις 27/04/2023, καφέ «Κήπος του Μουσείου» Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Για τι βιβλίο μίλησαν οι: Νίκος Βούτσης (βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ, πρώην Πρόεδρος της Βουλής) Χάρης Γολέμης (μέλος της συντακτικής επιτροπής της εφημερίδας Εποχή, εκδότης του περιοδικού transform!) Κατέ Καζάντη (δημοσιογράφος) και ο συγγραφέας.
Προσθήκη στο καλάθι
