1η έκδοση Απρίλιος 2025

Εξώφυλλο & Δελτίο τύπου

Σεπτέµβριος 1925, µεσοπόλεµος. Κυνηγηµένη από χωροφύλακες, η συµµορία ληστών του Μάρκου Μπόµποτα, από τις τελευταίες που έχουν αποµείνει, βρίσκει καταφύγιο στο µοναστήρι της Παναγίας Πελεκητής. Μετά από αψιµαχία µε τον ηγούµενο υποχωρεί προς τα ορεινά Άγραφα για να γλιτώσει. Στο ταξίδι αυτό προς τη λύτρωση οι ληστές σπέρνουν αλόγιστα τον θάνατο. Παράλληλα τους καταδιώκει και το Τάγµα Κυνηγών που έχει ορίσει η κυβέρνηση Πάγκαλου για την πάταξη της ληστοκρατίας, το οποίο κυρίως πλιατσικολογεί και εκφοβίζει τα γύρω χωριά. Ο νέος νόµος που προβλέπει ότι κάθε ληστής που παραδίδει κεφάλι ληστή αποκτά αµνηστία περιπλέκει δραµατικά τις καταστάσεις.

Το ίδιο διάστηµα ένα σαρακατσάνικο τσελιγκάτο ακολουθεί αντίθετη πορεία, και από τα ορεινά Άγραφα κατεβαίνει προς τον κάµπο να ξεχειµωνιάσει, εκδιωγµένο από τους τσιφλικάδες που θεωρούν ότι οι νοµάδες καταπατούν τη γη τους. Στο δικό τους ταξίδι προς τη λύτρωση αντιλαµβάνονται ότι οι παλιοί σύµµαχοι έχουν γίνει πλέον εχθροί.

Η συνάντηση των ληστών µε το τσελιγκάτο θα αλλάξει τη ζωή όλων και θα τους υποχρεώσει να αντιµετωπίσουν την κοινή τους µοίρα: απόβλητοι, στο περιθώριο µιας κοινωνίας που πλέον δεν τους έχει ανάγκη.

Με φόντο τη χιονισµένη Καράβα και έναν κόσµο ξεχασµένο προ πολλού, ο Γιάννης Μόσχος στήνει ένα περιπετειώδες µυθιστόρηµα που το διαβάζουµε µε κοµµένη την ανάσα από την πρώτη σελίδα ως την τελευταία.

Έπος μιας ανιστόρητης εποχής (του Άρη Μαραγκόπουλου)

^{Ο Γιώργης Κατζάς ηρέμησε. Το πρόσωπο γαλήνεψε απ’ το σφίξιμο, το είδε η μάνα και χάρηκε, είπε, να, θα τον αφήκει τον γιο μου που αναστενάζει κάτω απ’ το μαχαίρι. Χαλάρωσε η λαβή, ξέφυγε απ’ τον λαιμό, τεντώθηκε το χέρι σαν να αγκαλιάζει το κεφάλι και με μια κίνηση έκοψε τον λαιμό του παιδιού, βάφοντας το σώμα του από το αίμα που πεταγόταν τρελό, βάφοντας τη διψασμένη από αίμα ψυχή του, βάφοντας και τη μάνα που όρμησε προς το κομμένο κεφάλι του παιδιού της σπαράζοντας.  (Γ. Μ. Αμνοί και Λέοντες, σ. 130)}

Ι. Υβριδικό μυθιστόρημα

Στο Αμνοί και Λέοντες, διαβάζουμε μια συναρπαστική page-turner περιπέτεια εποχής. Ένα ψυχολογικό δράμα που αναπτύσσεται στην περίοδο της φθίνουσας ληστοκρατίας στην Ελλάδα και της αντίστοιχης παρακμής των τσελιγκάτων (αρχές μεσοπολέμου), με ευδιάκριτα στοιχεία λαχανιασμένου θρίλερ και τρομακτικού γκόθικ. Ή, υπό διαφορετική τυπολογία, ένα ποιμενικό γουέστερν. Ή, σε άλλη ανάγνωση, μια απέραντη οικογενειακή saga. Θα δοκιμάσω να καταδείξω, ωστόσο, ότι αυτό το πυκνό, υβριδικό μυθιστόρημα που έχει ως αφετηρία τις ιστορικές ρίζες διαβίωσης / επιβίωσης του αγροτικού κόσμου, ενώ δυνάμει ανήκει σε όλα τα παραπάνω είδη, τα υπερβαίνει προς την κατεύθυνση ενός ηρωικού έπους.

ΙΙ. Νομοτέλεια: Μόχθος και Άχθος

Πώς κατορθώνεται αυτό; Πρώτα απ’ όλα με έναν άτεγκτο ρεαλισμό που παρακολουθεί την καθημερινότητα του αγροτικού βίου κατά τον σεβαστικό τρόπο των λαϊκών επών. Όπως εκεί έτσι και εδώ, παρακολουθούμε με κάθε λεπτομέρεια από το ξημέρωμα ως τη βραδυνή κατάκλιση, την καθημερινότητα των ηρώων όπου, ό,τι κι αν συμβαίνει στη διάρκειά της, ευχάριστο ή θλιβερό, ηθικό ή ανήθικο, δίκαιο ή άδικο, υποτάσσεται στην απαραβίαστη κανονικότητα της κοινότητας: ο καταμερισμός των αγροτικών εργασιών (με έμφαση στη φροντίδα των ζώων), η παρασκευή του καθημερινού φαγητού, το κοινό δείπνο, το διάβασμα των εποχικών φαινομένων, αυτά τα μικρά, πλην μεγάλα για τη συνέχιση της ζωής, πράγματα υφαίνουν τον χρόνο του αγροτικού βίου των ηρώων συγκροτώντας την ακατάλυτη νομοτέλεια της ζωής τους – όπου ο Μόχθος (για να εξασφαλιστεί το καθημερινό ψωμί της κοινότητας) και το Άχθος (επειδή αυτή η ανάγκη κατά κανόνα στριμώχνεται ως τα όρια του θανάτου), αποτελούν τα συστατικά της μέρη.

Ωστόσο δεν υπάρχει κανένας ψευδορομαντισμός εδώ, κανένα φολκλόρ, καμία νοσταλγία για τον «προκαπιταλιστικό τρόπο ζωής», καμία παραμορφωμένη, ειδυλλιακή περιγραφή της αγροτικής ζωής, καμία ροκοκό «ποιμενική συμφωνία». Αντίθετα κυριαρχεί η φροντισμένη απεικόνιση ενός σκληροτράχηλου βίου που ρυθμίζεται από τη ζωτική ανάγκη προστασίας των ζώων, από το ένστικτο επιβίωσης των κτηνοτρόφων («δεμένοι απ’ την ουρά της προβατίνας»), από τον Μόχθο και το Άχθος της κάθε μέρας στο βουνό και στον κάμπο.

ΙΙΙ. Ψυχισμός αγροτικής κοινωνίας

Σ’ αυτό το αυστηρά καθορισμένο, περίκλειστο κοινωνικό πλαίσιο η ζωή και ο θάνατος συνυπάρχουν φυσιολογικά, περίπου όπως τα πλάσματα με τις ακαθαρσίες τους, ενώ το Καλό και το Κακό, το Δίκαιο και το Άδικο, το Ηθικό και το Ανήθικο ακριβώς λόγω αυτής της συνθήκης είναι απολύτως σχετικά: η δικαιοσύνη (που είναι πάντα του ισχυρού) αποδίδεται με αυτοδικία, η επίδειξη καλοσύνης (που σπανίζει) δεν πείθει ως προς τη γνησιότητά της, η ηθική (βασισμένη σε χοντροκομμένες αξίες) καταχωνιάζεται στα βάθη της ασύνειδης ψυχής, η ανηθικότητα επιδεικνύεται με αλαζονεία, η αγάπη αποκρύβεται για να μην μαρτυρήσει την αδυναμία της. Ιδού με ποιον τρόπο η κοινωνική συνθήκη καθορίζει εν πολλοίς την ψυχολογία αυτών των ακατέργαστων ανθρώπων. Αντίθετα προς τα στερεότυπα των ιστορικών επών που ολοκληρώνονται πρωτίστως με τα πολεμικά κλέα μυθικών ηρώων, το παρόν έργο κατακτά τις επικές διαστάσεις του πέρα από το πεδίο των «μαχών», χάρη σε μια γενναία καταβύθιση στο ψυχικό υπόβαθρο των «ηρώων», ανθρωποτύπων που συγκροτούν την ιστορική, μυθική, λαϊκή βάση αυτής της χώρας.

Εδώ, σ’ αυτό το ορεινό βασίλειο της σχετικότητας των ηθικών αξιών την ψυχοσύνθεση των ηρώων χαρακτηρίζει η άγρια, ξέφρενη βία που μάλιστα εκδηλώνεται με τέτοιο ασυλλόγιστο πνεύμα και σε τέτοια έκταση (γεγονός, παρεμπιπτόντως, που ως ένα σημείο, εξυπακούει την αποδοχή της από την ντόπια αγροτική κοινωνία) ώστε ο αναγνώστης να αισθάνεται ότι αυτοί οι ανεξέλεγκτης βαρβαρότητας ληστές των ορέων είναι ούτε λίγο ούτε πολύ εκτελεστές μιας ανομολόγητης, μεταφυσικής συμφωνίας με τον Θάνατο: το λαρύγγι ενός μισοπαγωμένου πουλιού υποτάσσεται στην ίδια θανάσιμη μοίρα με εκείνο μιας ανήμπορης γριάς, οι κεφαλές των αδύναμων ή απλώς άτυχων θυμάτων μακελεύονται με την ίδια ευκολία (και την ίδια τεχνική…) που σφάζεται μια όρνιθα, τα σωθικά τιμωρημένων αντιπάλων σκίζονται και εκτίθενται ξανά και ξανά σε κοινή θέα ως …συκωταριές κι ένας λήσταρχος ξεριζώνει την καρδιά του προδότη συντρόφου του (η αναφορά σε γκόθικ καταστάσεις στην αρχή του κειμένου δεν ήταν τυχαία) ως μεζέ για το βραδυνό κρασί του!

ΙV. Επική σύγκρουση

Ο (ληστρικός) νόμος της Βίας απ’ τη μια, η νομοτέλεια του Μόχθου και το Άχθους (στη νομαδική κοινότητα του σαρακατσάνικου τσελιγκάτου) απ’ την άλλη – αυτές είναι οι αντίπαλες κοινωνικές δυνάμεις στο Αμνοί και Λέοντες. Καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι σε θέση να διακρίνει ότι όσο περισσότερο διασταυρώνονται, περιπλέκονται, συγκρούονται μεταξύ τους, τόσο περισσότερο προσεγγίζουν η μία την άλλη. Κανένα υποκείμενο, κανένας ήρωας από τα δύο μέρη δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι όλοι τους βρίσκονται παγιδευμένοι στα ίδια γρανάζια της Ιστορίας. Κι είναι αυτή η τραγική συνθήκη του κατεξοχήν πατριαρχικού κόσμου της εποχής (η γυναίκα για να επιβιώσει δίχως τον άντρα της υποχρεώνεται να μεταμορφωθεί σε άντρα – αφέντη) που προσδίδει στη σύγκρουση των δύο πλευρών επικές διαστάσεις.

Επικές διαστάσεις, όμως, αποκτά μια ιστορία όταν καταφέρνει να εκπέμψει ανθρώπινο μεγαλείο μέσα από τις πιο ταπεινές συνθήκες του βίου όπως, εν προκειμένω, μέσα από την εξάρτηση των ηρώων από την περιβάλλουσα φύση. Τα ζώα, τα νερά, τα δέντρα, τα βουνά, ο ήλιος, η βροχή, το χιόνι στο Αμνοί και Λέοντες δεν αποτελούν άψυχες εικόνες κάποιας ρωπογραφίας, μοιράζονται με τους ήρωες την αποφορά του σάπιου αίματος και του λερού ρούχου, την αψάδα του άγουρου καρπού, τη ζωτική ανάγκη της πείνας και του ύπνου, συντροφεύουν παρηγορητικά τη θλίψη, τον κάματο, τον αβάσταγο πόνο τους. Όσο η ιστορία ξετυλίγεται στα πεδινά και σε ομαλές καιρικές συνθήκες ο αναγνώστης αισθάνεται μαζί με τους ήρωες την ασφάλεια και την ευφροσύνη της θορυβώδους θάλλουσας φύσης, «ακούει» τα πουλιά και το κελάρυσμα των νερών, «νιώθει» τη δροσιά στο χορτάρι, «μυρίζει» τα ζώα, όσο οι ήρωες προχωρούν στα ορεινά, το παχύ χιόνι πλακώνει τα πάντα, οι μυρωδιές λιγοστεύουν, η φύση σωπαίνει κι ο αναγνώστης αισθάνεται να τον διαπερνά το ρίγος της παγωμένων πλασμάτων.

Αυτή η συμβολική συνθήκη στενού εναγκαλισμού ανθρώπου και φύσης αποτελεί συστατικό κάθε έπους. Εδώ το κάθε τι, το πιο απλό γεγονός (π.χ. το άναμα μιας φωτιάς), το πιο σύνθετο (π.χ. η εμπειρική, χειρουργική επέμβαση του όγκου στο κεφάλι μιας προβατίνας) αλλά ακόμα και το πιο ακραίο (π.χ. οι αποκεφαλισμοί, τα ξεντεριάσματα), μεταφέρει μια άγρια, μεγαλειώδη ομορφιά που «δι’ ελέου και φόβου» λυτρώνει τον αναγνώστη. Στο έργο ενός σπουδαίου συγγραφέα έχουμε ξαναδεί να μεταγράφεται το ιστορικό γεγονός σε έπος μέσα από αντίστοιχη τεχνική: αναφέρομαι στον Νίκο Καζαντζάκη. Αγνοώ αν ο συγγραφέας έχει μελετήσει το έργο του Κρητικού. Αφήνω στον αναγνώστη να διαπιστώσει τις ομοιότητες.

V. Κινηματογραφική εποποιΐα

Στο επίπεδο της δομής το έργο υπακούει σε ένα εμφανές κινηματογραφικό σχέδιο. Τα κεφάλαια σκηνοθετούνται ως σκηνές, οι υπότιτλοι σε κάθε κεφάλαιο υπογραμμίζουν τις πιθανές σεκάνς, η κίνηση άλλοτε εξασφαλίζεται με πολύ γρήγορα πλάνα σε βαθμό που αιφνιδιάζει, άλλοτε παγώνει, όπως σε πλάνο του Αγγελόπουλου. Η δράση αδιάλειπτη, συνεχής, κλιμακώνεται μαστορικά από σκηνή σε σκηνή, οι ανατροπές μέχρι και τη λέξη «τέλος», διαρκείς και απροσδόκητες. Τρεις πρωταγωνιστικές φιγούρες, τρία ψυχολογικά πορτρέτα, πλαισιωμένα από πλήθος δευτεραγωνιστών και κομπάρσων, στηρίζουν μέσα από τη σύγκρουσή τους τη σεναριακή ανάπτυξη αυτού του έπους: ο σκληρόκαρδος τσέλιγκας Μήτρος που δεν ξέρει πώς να δώσει αγάπη, ο μετριοπαθής, «ανθρώπινος» ληστής Γκαντάνης και ο εκφραστής του απόλυτου Κακού, ο λήσταρχος Ζίτσας.

Υπάρχουν σκηνές σ’ αυτή την «κινηματογραφική εποποιΐα» που θα σφραγίσουν τη μνήμη του αναγνώστη πολύ καιρό αφού κλείσει το βιβλίο. Η μεγαλοπρεπής εικόνα με το κοπάδι τα σκιαγμένα πρόβατα που με επικεφαλής το αγριεμένο κριάρι ορμάνε αυτοκτονικά στα ορμητικά νερά του ποταμού για να αποφύγουν τους ξένους (σ. 110-11)· η άλλη, με τη δραματική συνάντηση του πενθούντος τσέλιγκα Μήτρου με τον χωλό γιο του σε μια χιονισμένη σπηλιά των Αγράφων, σε εκπληκτική αντιστοιχία προς την περίφημη αναγνώριση του Οδυσσέα από τον Τηλέμαχο (Οδύσσεια π, 213-218: …ἀμφοτέροισι δὲ τοῖσιν ὑφ᾿ ἵμερος ὦρτο γόοιο: κλαῖον δὲ λιγέως, ἀδινώτερον ἤ τ᾿ οἰωνοί, φῆναι κλπ.)· τέλος, οπωσδήποτε, οι δραματικές σκηνές (κεφ. 26, 27, 28) που κλείνουν το έργο ως αρχαία τραγωδία.

Θα μπορούσα να γράψω πολλά ακόμα γι’ αυτό το μυθιστόρημα που με αιφνιδίασε ευχάριστα. Ο Γιάννης Μόσχος δεν χρειάζεται συστάσεις. Έχει ήδη γράψει δύο αξιοδιάβαστα αστυνομικά μυθιστορήματα, αμφότερα με κοινωνικές προεκτάσεις: Τοκορόρο (2019), Και οι τέσσερις ήταν απαίσιοι (2021). Το Αμνοί και Λέοντες ανοίγει νέο ορίζοντα προσδοκιών. Ο αναγνώστης θα το διαπιστώσει και, οπωσδήποτε, θα το απολαύσει.

Aκούστε εδώ τη συνέντευξη του συγγραφέα στην εκπομπή Πολιτισμένα με την Ιωάννα Ταραμπίκου στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ (24.05.2025 στο 1:21:00) και εδώ τη συνέντευξη στην εκπομπή Ντάμες Σπαθί με την Ελεονώρα Ορφανίδου και την Ελευθερία Κουμάντου, στον Αθήνα 9,84 (20.05.2025).

Διαβάστε εδώ την παρουσίαση του μυθιστορήματος από τον Άγγελο Χαριάτη στο fractal.gr (20.5.2025).

Ακούστε εδώ Σε Πρώτο Πρόσωπο, εκπομπή του  Δημήτρη Μεϊδάνη Ερτ. Δεύτερο Πρόγραμμα (15/07/2025).

Συνέντευξη στην Καθημερινή στην Αλεξάνδρα Σκαράκη
500 λέξεις με το Γιάννη Μόσχο

Ποια βιβλία έχετε αυτόν τον καιρό πλάι στο κρεβάτι σας;
Το «Στον ίσκιο της πυρκαγιάς» του Ερβέ Λε Κορ (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς) και την «Απάρνηση» του Αρη Μαραγκόπουλου (εκδόσεις Τόπος).
Ποιο ήταν το πιο ενδιαφέρον στοιχείο που μάθατε πρόσφατα χάρη στην ανάγνωση ενός βιβλίου;
Μπήκα στον κόσμο της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς και είδα μια διαφορετική κατάσταση κατά τη μετάβαση από την κομμουνιστική ΕΣΣΔ οτη σημερινή καπιταλιστική Ρωσία στο βιβλίο της «Το τέλος του κόκκινου ανθρώπου» από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου.
Βρήκατε ποτέ τον μπελά σας επειδή διαβάσατε ένα βιβλίο;
Μετράει το ότι κάποιες φορές, διαβάζοντας, έχασα τη στάση μου στο μετρό και ακολούθησε γκρίνια για την αργοπορία μου;
Περιγράψτε την ιδανική αναγνωστική συνθήκη.
Ιδανική είναι κάθε συνθήκη που μαγικά οού επιτρέπει να βυθιστείς οτον κόσμο ενός βιβλίου, χωρίς συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Η ιδανική αναγνωστική συνθήκη για εμένα δεν περιλαμβάνει ησυχία, λίγο φως και ένα ποτό αργά το βράδυ ή ηλιοβασίλεμα και ακροθαλασσιές. Μπορώ να διαβάσω ακόμη κι αν δίπλα μου γίνεται χαλασμός, αρκεί να μπω στο βιβλίο. Η ιδανική συνθήκη είναι εσωτερική κατάσταση και δημιουργείται από τον αναγνώστη.
Υπάρχουν κάποια είδη λογοτεχνίας που προτιμάτε και άλλα που αποφεύγετε;
Αποφεύγω τα αισθηματικά βιβλία. Οι προτιμήσεις μου αλλάζουν με τα χρόνια. Μου αρέσουν τα αστυνομικά που εξετάζουν μια κοινωνική συνθήκη ή τον άνθρωπο και τα κίνητρά του, όχι τόσο τα whodunit (ποιος το έκανε), που επιμένουν οτον γρίφο. Τελευταία, διαβάζω πολύ Ελληνες κλασικούς. Με αφορά το «γιατί». Δεν υπάρχει λογοτεχνία χωρίς «γιατί». Οσο καλά κι αν έχει γραφτεί ένα βιβλίο.
Τι είναι αυτό που σας συγκινεί περισσότερο σε ένα βιβλίο;
Με συγκινεί όταν αντιλαμβάνομαι ότι κάποιος ήρωας επιλέγει. Δεν είναι εύκολο ούτε σύνηθες, όσο κι αν ακούγεται έτοι. Συνήθως ο/η συγγραφέας/ισσα παίρνει τους χαρακτήρες από το χέρι δεν τους δίνει τη δυνατότητα επιλογής. Τους βάζει με το ζόρι να λειτουργούν με συγκεκριμένο τρόπο παρόλο που «φωνάζουν» ότι είναι φτιαγμένοι αλλιώς. Οταν συμβαίνει το αντίθετο, βρίσκομαι μπροστά σε λογοτεχνικό κείμενο και αυτό με συγκινεί.
Υπάρχει κάποιο αγαπημένο βιβλίο που θα θέλατε να γίνει ταινία;
Βέβαια, ο «Αιματοβαμμένος μεσημβρινός» του Κόρμακ Μακάρθι. Νομίζω ότι θα μεταφερθεί οτον κινηματογράφο με σκηνοθέτη τον Τζον Χίλκοτ.
Πώς εμπνευστήκατε την ιστορία του βιβλίου σας «Αμνοί και Λέοντες»;
Και στα τρία βιβλία μου, παρόλο που φαίνονται τόσο διαφορετικά μεταξύ τους, κυριαρχεί το ίδιο θέμα υπό διαφορετικές σκοπιές: η κατάχρηση εξουσίας. Εδώ έμπνευση αποτέλεσε η κοινωνική ληστεία (κατά τον Χόμπσμπαουμ), η αντίδραση, δηλαδή, στην κρατική βία και κατάχρηση εξουσίας. Ηταν πολλές οι ενδιαφέρουσες ιστορίες από τους προγόνους μου από τα βουνά που εξυπηρετούσαν τη συνθήκη, είτε με τσελιγκάτα είτε με ληστές.
Το βιβλίο σας εντάσσεται στην κατηγορία των ληστρικών/αστυνομικών μυθιστορημάτων. Τι σας γοητεύει σε αυτό το είδος;
Φυσικά το βιβλίο έχει στοιχεία «ληστρικού» ή γουέστερν, μα περισσότερο το βλέπω σαν ένα ψυχολογικό δράμα. Οπως έχω ξαναπεί, με ενδιαφέρει η ενδοσκόπηση του ανθρώπου και της κοινωνίας σε ακραίες συνθήκες. Οταν το ανοίκειο γίνεται οικείο. Τέτοιες συνθήκες δημιουργούνται στο έγκλημα, στην παραβατικότητα. Εκεί μπορεί κανείς να δει πιο καθαρά το υλικό με το οποίο είναι φτιαγμένος ο άνθρωπος και η κοινωνία. Και το crime fiction το προσφέρει. 

Καθημερινή 06/07/2025
γράφει η  Α. Σκαράκη

Γράφει ο Μάρκος Κρητικός για την Αυγή

Το νέο βιβλίο του Γιάννη Μόσχου «Αμνοί και λέοντες» (εκδόσεις Τόπος) είναι ένα επικό ποιμενικό γουέστερν που διαδραματίζεται στα τελευταία χρόνια της ληστοκρατίας στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Δεν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως αστυνομικό, αν και το ληστρικό μυθιστόρημα θεωρείται πρώιμο δείγμα του είδους, αλλά πρόκειται σίγουρα για μια συναρπαστικά σκληρή και σκοτεινή περιπέτεια εξαιρετικής αφήγησης και ρυθμού, από τις καλύτερες που έχουμε διαβάσει τα τελευταία χρόνια.

Μ. Κρητικός, Αυγή 08/07/25
 _{18 αστυνομικά μυθιστορήματα για την παραλία}

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου για την Bookpress

Μια ιστορία για τα κατάλοιπα των ληστρικών ομάδων που δρούσαν στην ελληνική ενδοχώρα ως την εποχή του Μεσοπολέμου περίπου. Τα άγρια τοπία των Αγράφων, οι «κυνηγοί κεφαλών» που παρέδιδαν τους πρώην συντρόφους τους για να λάβουν αμνηστία, μια άγρια περιπέτεια που βαδίζει στην παράδοση του ληστρικού είδους, του τόσο ξεχασμένου.

Ο Μόσχος περνάει με ευκολία από το ιστορικό αστυνομικό στους «Βασιλείες των Ορέων», στα τσελιγκάτα των Σαρακατσάνων, τα οποία περιγράφει μετά γνώσεως. Αληθινά πρωτότυπο και ρηξικέλευθο βιβλίο, ορίζει μια νέα -ίσως;- τάση στο ελληνικό αστυνομικό είδος.

^{Χ. Παπαδημητρίου, Bookpress (11/07/2025)
Βιβλία για ένα καλοκαίρι με μυστήριο και ανατριχίλες: 21 αστυνομικά που ξεχωρίζουν}

Παρουσίαση σε Documento

Ο Γιάννης Μόσχος («Τοκορόρο», «Και οι τέσσερις ήταν απαίσιοι») αφηγείται μια ιστορία που ξετυλίγεται στην ελληνική επαρχία του μεσοπολέμου, τον Σεπτέμβριο του 1925. Η συμμορία ληστών του Μάρκου Μπόμποτα, από τις τελευταίες που έχουν απομείνει, καταδιώκεται από τη χωροφυλακή. Η ικανότητα του συγγραφέα να αναδύει το χρώμα και το άρωμα μιας αλλοτινής εποχής είναι το μεγάλο ατού του βιβλίου. Σημαντικά στοιχεία τεκμηρίωσης σε μια αυθεντική ελληνική περιπέτεια με πολιτικό ορόσημο και ξεχωριστή λαογραφική σημασία

Documento 13/07/25

Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο για τον Δρόμο της Αριστεράς

Ο Γιάννης Μόσχος, για μένα από πιο σημαντικούς συγγραφείς της γενιάς του, με δύο εξαιρετικά αστυνομικά μυθιστορήματα, το «Τοκορόρο» και το «Και οι τέσσερις ήταν απαίσιοι», επιστρέφει με ένα συναρπαστικό «ληστρικό» μυθιστόρημα.
Η ιστορία διαδραματίζεται τον Σεπτέμβριο του 1925 στην ευρύτερη περιοχή των Αγράφων. Παρακολουθούμε την παράλληλη πορεία ενός ληστή κι ενός τσέλιγκα. Τον πρώτο τον κυνηγούν χωροφύλακες αλλά και πρώην ληστές που έγιναν «κυνηγοί κεφαλών», ενώ τον δεύτερο τον διώχνει η εξέλιξη της εποχής. Η αρχή του τέλους για τη ληστεία, αλλά και για τη νομαδική κτηνοτροφία.
Ο κόσμος αλλάζει, αφήνοντας όμως πίσω του θύματα. Ως αναγνώστεε παρακολουθούμε τη δράση με κομμένη την ανάσα, σε ένα ελληνικό γουέστερν με πολλές κοινωνικές προεκτάσεις. 

Ο συγγραφέας χωρίζει τον χώρο κι έχει προφανώς μελετήσει την εποχή και τους ανθρώπους. Χτίζει εξαιρετικούς στον ρόλο των πρωταγωνιστών, όσο και των δευτεραγωνιστών. Όταν το τελειώνεις, νιώθεις ένα σφίξιμο στη καρδιά και ταυτόχρονα σκέφτεσαι πως μάλλον δεν έχεις ξαναδιαβάσει κάτι παρόμοιο. Θα είχε ενδιαφέρον το νέο αυτό είδος να εύρισκε συνεχιστές, αν και δεν ξέρω κατά πόσο είναι εφικτόν ...

Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ
Κώστας Στοφόρος, Δρόμος Αριστεράς (26/07/2025)

Γράφει ο Γιάννης Μπασκόζος για τον Αναγνώστη
Είναι ένα μυθιστόρημα «βρώμικου», σκληρού ρεαλισμού (ας πούμε τύπου Ταραντίνο ή ακόμα καλύτερα ενός Σαμ Πέκινπα).

Ένα περιπετειώδες μυθιστόρημα στην αρχή του περασμένους αιώνα με ληστές και τσελιγκάδες. Είναι η εποχή του τέλους της ληστοκρατίας, η  συμμορία του Μάρκου Μπόμποτα, μια από τις τελευταίες κυνηγημένη από τα από τα κυβερνητικά αποσπάσματα παίρνει τα βουνά. Θα βρει καταφύγιο στο Μοναστήρι της Παναγιάς Πελεκητής αλλά ούτε εκεί θα στεριώσει και θα συνεχίζει τον δρόμο της προς ορεινά σημεία σπέρνοντας από όπου περνάει τον τρόμο. Κάπως έτσι κινούνται και οι κυνηγοί τους. Έχουν προκηρύξει τους ληστές και προσφέρουν αμοιβή για κάθε κεφάλι νεκρού ληστή που θα τους παραδοθεί.

Στις ορεινές περιοχές που κυριαρχούν τα τσελιγκάτα νομάδες διωγμένοι τσέλιγκες κατεβαίνουν τα Άγραφα να βρουν να ξεχειμωνιάσουν. Η συνατήσή τους με τους ληστές είναι καθοριστική. Είναι ένα μυθιστόρημα «βρώμικου», σκληρού ρεαλισμού (ας πούμε τύπου Ταραντίνο ή ακόνα καλύτερα ενός Σαμ Πέκινπα). Κυριαρχούν οι προκαπιταλιστικοί νόμοι της υπαίθρου : Ο νόμος και η ηθική του δυνατού. Παράλληλα ο συγγραφέας καταγράφει λεπτομερώς τον κόσμο αυτό στις καθημερινές συνήθειες του, οι οποίες διακόπτονται από βίαια γεγονότα. Οι κεντρικοί του ήρωες δεν είναι συμπαθείς αλλά ούτε αντιπαθείς, είναι οι αναγκαίοι χαρακτήρες μια εποχής: O σκληρός λήσταρχος Ζίτσας, ο πιο σοφτ ληστής Γκαντάνης και ο τσέλιγκας Μήτρος, που παρασύρεται από την σκληρότητα των γεγονότων. Ο Γιάννης Μόσχος αναπαριστά με λογοτεχνικούς όρους μια ξεχασμένη εποχή με σημερινά αφηγηματικά μοτίβα, σασπένς, περιπέτεια, ρυθμικά εξελισσόμενη δράση, ψυχολογικές αναφορές με αδιάλειπτο ενδιαφέρον στην ανάγνωση.

Γ. Μπασκόζος, Αναγνώστης (30/07/2025)

Παρακολουθήστε εδώ την παρουσίαση του μυθιστορήματος του Γιάννη Μόσχου με ομιλητές τον Ανδρέα Αποστολίδη και τον Άρη Μαραγκόπουλο, στο πλαίσιο του 6ου Φεστιβάλ Αστυνομικής Λογοτεχνίας Agatha τη Δευτέρα 12.05.2025 στο Omikron2.

Δείτε επίσης: