Μια ευαίσθητη και καινοτόµος επεξεργασία των πολύπλοκων εµπειριών τραύµατος και εκτοπισµού, που δείχνει πίστη στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ανθεκτικότητα!
Arvo Pärt
Ο Παπαδόπουλος, στο νέο του βιβλίο, συνέγραψε µια εξαιρετική ανάλυση της οδύνης και της ίασης, συνδεδεµένων µε τη βίαιη απώλεια του οικείου χώρου… Το θεραπευτικό του µοντέλο βασίζεται στη µακρόχρονη εµπειρία ενός προικισµένου κλινικού. Το βιβλίο καθίσταται αντικείµενο ακόµη µεγαλύτερης εκτίµησης επειδή απλώνει την ιστορία του τραύµατος ώστε να συµπεριλάβει µια βαθιά ακρόαση της ποιητικής «άλλης φωνής» της ανθρώπινης οδύνης και αντιξοότητας. Μια τόσο σηµαντική συµβολή σε ένα µείζον θέµα!
Richard F. Mollica, MD, Καθηγητής Ψυχιατρικής, Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ
Διευθυντής, Πρόγραµµα για το Προσφυγικό Τραύµα του Χάρβαρντ, ΗΠΑ
Σε αυτό το τόσο βαθιά ενορατικό, κριτικό και δηµιουργικό έργο, ο Παπαδόπουλος αποκαλύπτει τις επιστηµολογικές παγίδες της σκέψης του καιρού µας για το τραύµα και την ανθεκτικότητα και χαράζει µια ριζικά νέα πορεία. Εµπλουτισµένα µε παραγωγικά µοντέλα και µεταφορές, τα πλαίσια που αναπτύσσει προσφέρουν δυνατούς τρόπους κατανόησης και απόκρισης στις πολύπλοκες εκφάνσεις του εκτοπισµού διαµέσου µιας κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισµικά ενήµερης ψυχολογίας του βάθους που κινητοποιεί τις πιο ανθρώπινες δυνάµεις µας για αυτενέργεια και ποίηση.
Laurence J. Kirmayer, MD, FRCPC, FCAHS, FRSC, Καθηγητής και Διευθυντής,
Τοµέας Κοινωνικής και Διαπολιτισµικής Ψυχιατρικής, Πανεπιστήµιο ΜακΓκιλ, ΗΠΑ
Στην εποχή της µετανάστευσης και του τραύµατος, ο Ρένος Παπαδόπουλος µας υπενθυµίζει ότι έχουµε ανάγκη εννοιών και καινοτόµων πρακτικών εργαλείων που θα µας επιτρέψουν να κατανοήσουµε τον κόσµο και να θεραπεύσουµε τις πληγές εκατοµµυρίων ανθρώπων που αφήνουν τα σπίτια τους αναζητώντας προστασία και µια καλύτερη ζωή. Η φωνή του βρίθει αυθεντικής γνώσης και ανθρωπιάς και αυτό καθιστά τούτο το µοναδικό βιβλίο απολύτως απαραίτητο.
Ένα βιβλίο γεµάτο έµπνευση, σοφία και πρακτική καθοδήγηση! Τόσες πολλές νέες έννοιες που αδράχνουν τις λεπτές αποχρώσεις των φαινοµένων, αποκαλύπτοντας άγνωστες µέχρι πρότινος πτυχές αυτής της πραγµατικότητας! Ένα πραγµατικά ευδαιµονικό ανάγνωσµα!
Νίκος Γκιωνάκης, ψυχολόγος, Επιστ. Υπεύθυνος, Κέντρο Ηµέρας Βαβέλ
Βιβλιοπαρουσίαση από την Δήμητρα Αθανασοπούλου για την Εφημ. των Συντακτών Πέρα από το τραύμα του ξεριζωμού
Ποιος άνθρωπος που έχει πραγματικά την επιλογή θα εγκατέλειπε οικειοθελώς τον οικείο χώρο του; Τι σχέση έχει η απώλεια του οικείου χώρου με την ταυτότητα του ξεριζωμένου ατόμου; Οι άνθρωποι δεν έχουν μόνο μια στατική ταυτότητα, μόνιμη και αναλλοίωτη. Συνεπώς η ακούσια αποικεσία δεν μπορεί να ακυρώσει την ταυτότητά τους αμετάκλητα, διαπίστωση που αναιρεί την εσφαλμένη πεποίθηση πως οι ξεριζωμένοι χάνουν αυτομάτως την ταυτότητά τους.
Στην «Ακούσια αποικεσία. Πέρα από το τραύμα του ξεριζωμού» (Εκδόσεις Τόπος) ο Ρένος Παπαδόπουλος αναφέρεται στην ακούσια απώλεια του οικείου χώρου. Αφορά τις βιωματικές εμπειρίες των ανθρώπων που εγκατέλειψαν τον οικείο χώρο τους εξαιτίας ποικίλων λόγων και αναταραχών και αναγκάστηκαν να αναζητήσουν νέους οικείους χώρους. Ο συγγραφέας και καθηγητής στο Τμήμα Ψυχοκοινωνικών και Ψυχαναλυτικών Σπουδών και διευθυντής του Κέντρου για το Τραύμα, το Ασυλο και τους Πρόσφυγες του Πανεπιστημίου του Εσεξ επινοεί καινοτόμες έννοιες και πρακτικά εργαλεία, αποκαλύπτοντας τις επιστημολογικές παγίδες της σκέψης του καιρού µας για το τραύμα και την ανθεκτικότητα.
Τι σημαίνει ωστόσο η ιδιότητα του πρόσφυγα για το σύνολο της ταυτότητάς του και πώς επηρεάζει η προσφυγική εμπειρία τον κάθε ξεριζωμένο; Οι πρόσφυγες μετά την ακούσια εγκατάλειψη της πατρίδας τους, της εστίας τους και των οικείων τρόπων απόλαυσης προσπαθούν να κατασκευάσουν έναν νέο οικείο χώρο σε μια ξένη γη. Αυτό σημαίνει πως αποκτούν αναπόδραστα νέες ταυτότητες. Ο συγγραφέας, ο οποίος έχει υπάρξει συνεργάτης-σύμβουλος πολυάριθμων οργανισμών, έχει εργαστεί µε πρόσφυγες, ανθρώπους που έχουν βασανιστεί και άλλους επιζώντες πολιτικής βίας και καταστροφών σε πολλές χώρες, καταλήγει πως παρ’ όλο που η ακούσια αποικεσία επηρεάζει τις προηγούμενες ταυτότητες του ατόμου, το άτομο δεν μένει χωρίς ταυτότητα. Αντιθέτως διαμορφώνει νέες ταυτότητες, όπως μας εξηγεί.
Τα άτομα ωστόσο που έχουν ξεριζωθεί από τον τόπο τους και έχουν αποικίσει ακουσίως υφίστανται διάφορες μορφές θυματοποίησης, με αποτέλεσμα η ταυτότητα του θύματος να υπερκαλύπτει όλες τις άλλες πτυχές της ταυτότητάς τους. Μόνο που η ιστορία ενός ανθρώπου δεν ξεκινά απ’ όταν γίνεται θύμα φυσικής καταστροφής ή θύμα υγειονομικής κρίσης. Ο ψυχικός κόσμος ενός ανθρώπου διαμορφώνεται από τις εμπειρίες που είχε και πριν από το τραυματικό γεγονός. Οφείλουμε να μιλάμε για το τραύμα από τα στερεότυπα, για να αναλάβουμε την ευθύνη μας ως υποκείμενα του ασυνειδήτου, για να μην καθηλωθούμε σε θέσεις θύματος ή κατήγορου και να αντιδράσουμε στη βιοπολιτική διαχείριση των όποιων βλαπτικών συμβάντων. Βάσει της ψυχαναλυτικής θεωρίας το τραύμα μετεξελίσσεται σε ταυτότητα ορισμένων κατηγοριών ανθρώπων. (...)
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
γράφει η Δήμητρα Αθανασοπούλου
Νησίδες, Εφ. Συντακτών (26/01/2025)
Διαβάστε εδώ τα περιεχόμενα και εδώ τον πρόλογο στην ελληνική έκδοση και την εισαγωγή του βιβλίου.
Βιβλιοκριτική από τον Στέλιο Στυλιανίδη για το περιοδικό Ψυχιατρική
της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας
(...) ο συγγραφέας μας προσφέρει ένα επιστημολογικά και κλινικά καινοτόμο πλαίσιο σκέψης όχι μόνο για το προσφυγικό φαινόμενο αλλά ευρύτερα για την κατανόηση της πολυπλοκότητας της ανθρώπινης οδύνης, υπερβαίνοντας τις απλουστευτικές διχοτομικές προσεγγίσεις (ανθεκτικότητα, ευαλωτότητα), τον τραυματο-κεντρικό λόγο και την αποφυγή ιατρικοποίησης και ψυχιατρικοποίησης μέσω απλουστευτικών διαγνωστικών κατηγοριών των τραυματικών καταστάσεων.
Προσεγγίζοντας το φαινόμενο ως βιωματική εμπειρία και όχι μόνο μέσω των άλλων διαστάσεων που το συγκροτούν ο συγγραφέας αναρωτιέται ποιος είναι πραγματικά ο πρόσφυγας και πότε σηματοδοτείται η έναρξη της προσφυγικής ιδιότητας, όπως επίσης τι σημαίνει αυτή η ιδιότητα για το σύνολο της ταυτότητας του. Πώς επηρεάζει η προσφυγική εμπειρία τον καθένα, την ύπαρξη του και πώς επηρεάζει η εικόνα που έχουν οι άλλοι για αυτούς.
Μέσα από τον όρο “ακούσια αποικεσία” (involuntary dislocation) και την επανεξέταση της έννοιας της αντιξοότητας και της ανθεκτικότητας, ο Ρένος Παπαδόπουλος διατυπώνει την έννοια της ανάπτυξης που ενεργοποιείται από την αντιξοότητα και στο πλαίσιο εργασίας το οποίο ονόμασε πλέγμα του τραύματος (trauma grid) και μετονόμασε αργότερα σε πλέγμα αντιξοοτήτων (adversity grid).
Σύμφωνα με τη γραμμή σκέψης του, οι αντιδράσεις σε αντιξοότητες όλων μας, όπως και των προσφύγων, και οι συνέπειες τους, απαιτούν μια ανοιχτή προσέγγιση ικανή να συλλαμβάνει κάθε φορά το πλήρες φάσμα τόσο των μεν όσο και των δε, χωρίς να περιορίζεται στην επιστημολογικά φτωχή υιοθεσία του τραυματοκεντρικού αφηγήματος.
Η επιστημολογική επαγρύπνηση που μας προτείνει, μας προσκαλεί να γινόμαστε ενήμεροι του τρόπου με τον οποίο η έκθεση στην προσφυγική κρίση ή και στην ακραία αντιξοότητα τείνει να πιέζει για έναν επιστημολογικό πανικό (όπως είχε επισημάνει ο G. Bateson), ο οποίος μας ωθεί στην υπεραπλούστευση, στην πόλωση και στην υιοθέτηση άμεσων και γρήγορων απαντήσεων. Ενδεικτικά αναφέρουμε εδώ ότι η στρεβλή και καταχρηστική χρήση των αυστηρών διαγνωστικών κριτηρίων της post traumatic stress disorder (PTSD) παραβιάζοντας την ψυχιατρική δεοντολογία, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, πέρα από την επιστημολογική στρέβλωση, αποτέλεσε μέσω της ψυχιατρικοποίησης, ένα εργαλείο χρηματοδότησης και αξιολόγησης των διαθέσιμων πόρων από τους διεθνείς οργανισμούς για την αντιμετώπιση του προσφυγικού φαινομένου.
Αυτή η καταχρηστική ψυχιατρικοποίηση όχι μόνο δεν βοηθά το άτομο να συν-κατασκευάσει μαζί με τον φροντιστή μια νέα χαρτογράφηση της ταυτότητας του στη χώρα υποδοχής, αλλά ενισχύει τον κίνδυνο θυματοποίησης του πρόσφυγα και ανατροφοδότησης του διπόλου πρόσφυγας/θύμα και φροντιστής=σωτήρας, συσκοτίζοντας έτσι στην κλινική προσέγγιση αυτό που ο Ρένος Παπαδόπουλος ορίζει ως “νοσταλγικό αποπροσανατολισμό” (nostalgic disorientation), ο οποίος περιλαμβάνει μια σειρά από δύσκολα συναισθήματα (π.χ. αίσθημα αβεβαιότητας, σύγχυση, αίσθημα κενού, αβοηθησίας κ.λπ.), που κανένα όμως από αυτά δεν ανήκουν στη σφαίρα της ψυχοπαθολογίας.
Ο συγγραφέας δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει πρώτα από όλα ότι πρόκειται για φυσιολογικές αντιδράσεις σε μη φυσιολογικές καταστάσεις και ότι με το έργο του δεν αποσκοπεί στην κατασκευή “τεχνικών” και “εργαλείων” αλλά πλαισίων εργασίας που λειτουργούν ως αλληλοσχετιζόμενες προοπτικές εντός των οποίων είναι δυνατή η χρήση τεχνικών και εργαλείων κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καθίστανται πραγματικά αποτελεσματικές.
Η κυρίαρχη στάση αυτού του “φιλανθρωποκαπιταλισμού” οδηγεί γραμμικά στην ανατροφοδότηση στερεοτυπικών ρόλων και προκαταλήψεων, η οποία αφενός εξυπηρετεί την πολιτική ορθότητα και το δημοκρατικό άλλοθι αντιμετώπισης της απέραντης αυτής ακούσιας αποικεσίας και αφετέρου οδηγεί τους εμπλεκόμενους στο πεδίο σε μια εργαλειακή και φτωχή διαχείριση των πολύπλοκων αντιξοοτήτων που αντιμετωπίζουν. Με άλλα λόγια, η ευαλωτότητα ανταμείβεται και οι ειδικοί λειτουργούν ως επιδιορθωτές βλάβης.
Η συμβολή του έργου του Ρένου Παπαδόπουλου, μέσα από την εκπαίδευση και εποπτεία που προσφέρει στο πεδίο, είναι ότι διαμορφώνει την κουλτούρα μιας συνεργικής προσέγγισης και νοηματοδότηση των παρεμβάσεων για τα εκτοπισμένα άτομα, απελευθερωμένη από τα αλλοτριωτικά διαγνωστικά εργαλεία και τις ιδεοληψίες και μας οδηγεί μαζί με τον Μισέλ Φουκώ να αναρωτηθούμε: Πώς οι άνθρωποι κυβερνώνται μέσα από την παραγωγή της αλήθειας;
Διαβάστε το άρθρο εδώ Στέλιος Στυλιανίδης, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής,
Πάντειο Πανεπιστήμιο, Ιδρυτής & Επίτιμος Πρόεδρος
της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ)
Παρουσίαση του βιβλίου στον Ιανό της Αθήνας (23/01/2025)
Μια ξεχωριστή παρουσίαση του βιβλίου του Ρένου Παπαδόπουλου «Ακούσια Αποικεσία» (τίτλος πρωτοτύπου Involuntary Dislocation), «ενός βιβλίου γεµάτου έµπνευση, σοφία και πρακτική καθοδήγηση» όπως είπε ο συντονιστής Νίκος Γκιωνάκης, ψυχολόγος, επιστ. Υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας Βαβέλ. Ένα βιβλίο το οποίο στον πυρήνα του θέτει την ισότιμη σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου στις πολλαπλές εκδοχές της απώλειας του οικείου χώρου. Μίλησαν για το βιβλίο οι Βάσια Τσακίρη, Δρ. Φιλοσοφίας, διδάσκουσα φιλοσοφίας στο ΕΑΠ, Σπύρος Κουλοχέρης, Δικηγόρος, Αμίνα Μοσκώφ, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια και ο συγγραφέας.
Προσθήκη στο καλάθι
