Πότε και σε ποιο βαθµό µπορούµε να λέµε ότι υπάρχει δηµοκρατία; Πώς διαγράφεται το µέλλον της; Η ακροδεξιά και ο φασισµός βρίσκονται πράγµατι ante portas;
Το πρώτο µέρος του βιβλίου διερευνά τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης δηµοκρατίας, αναδεικνύει τη σχέση της µε την οικονοµική και περιβαλλοντική κρίση, τις χρόνιες αλλά και τις σηµερινές της παθογένειες, την άνοδο της ακροδεξιάς και επιχειρεί να διαγνώσει τις πιθανές τάσεις εξέλιξής της. Βαδίζει η ανθρωπότητα προς το τέλος ή προς την αναγέννηση της δηµοκρατίας;
Το δεύτερο µέρος εξειδικεύει την παραπάνω προβληµατική στην ανάλυση της δηµοκρατίας στις ΗΠΑ, που µέχρι πρόσφατα τουλάχιστον παρουσιαζόταν από πολλούς ως υπόδειγµα. Αναλύει τη σηµασία και την ιδιοµορφία του εκλογικού συστήµατος, τεκµηριώνει τη σχέση της αµερικανικής δηµοκρατίας µε τις ελίτ και διερωτάται αν η διαρθρωτική κρίση που τη µαστίζει µπορεί να οδηγήσει σε µια θεµελιώδη δηµοκρατική αλλαγή ή σε ένα καθεστώς αποκλεισµού και καταστολής, ακόµη και πολιτισµικής κατάρρευσης.
Συνέντυεξη στον Γιάννη Ελαφρό για το Πριν Ερνέστο Ντοµίνγκες Λόπες: Στις ΗΠΑ υπάρχει πλουτοκρατία, η εργατική τάξη δεν είχε εναλλακτική
«Για την εργατική τάξη, ήταν μια επιλογή μεταξύ ενός ολοένα και πιο απονομιμοποιημένου στάτους κβο και μιας δυνητικής χαοτικής καταστροφής αυτού του στάτους κβο. Επέλεξαν το δεύτερο», λέει στο Πριν για τις αμερικανικές εκλογές ο Ερνέστο Ντομίνγκες Λόπες, (Ernesto Domínguez López), καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας και Πολιτικών Επιστηµών στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας και επισκέπτης καθηγητής ∆ιεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήµιο του Μπάκιγχαµ. Ο Ε. Ν. Λόπες υπογράφει, μαζί με τον καθηγητή του Παντείου, Δημήτρη Καλτσώνη το πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο Το μέλλον της Δημοκρατίας (εκδόσεις Τόπος). Σε μια καπιταλιστική κοινωνία, όπως οι ΗΠΑ «η συγκέντρωση του πλούτου συμβαδίζει με τη συγκέντρωση εξουσίας που τελικά μεταφράζεται σε πολιτική εξουσία» σημειώνει ο κουβανός καθηγητής και τονίζει πως «υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι θα ακολουθήσει μια έξαρση των διεθνών εντάσεων». Προειδοποιεί πως ζούμε μια εποχή ηγεμονικής μετάβασης (καθώς οι ΗΠΑ χάνουν την ηγεμονία), που συνδέεται με πολέμους.
Πού οφείλεται η συντριπτική νίκη του Τραμπ; Πώς κατάφερε να διεισδύσει σε σημαντικό ποσοστό των φτωχών ανθρώπων και της εργατικής τάξης;
Η νίκη του Τραμπ είναι ουσιαστικά το αποτέλεσμα της απονομιμοποίησης του θεσμικού συστήματος στις ΗΠΑ, ως συνέπεια της συσσώρευσης μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της εφαρμογής νεοφιλελεύθερων πολιτικών, του μετασχηματισμού της κοινωνικοοικονομικής δομής λόγω της μετάβασης σε ένα νέο στάδιο στην ιστορία του καπιταλισμού και της κρίσης που έγινε ορατή το 2007-2009, και το οποίο βάθυνε από την πανδημία και τη μεταπανδημική συσσώρευση οικονομικών κρίσεων και συγκρούσεων.
Ταχέως αυξανόμενη ανισότητα, όλο και πιο ορατός έλεγχος της πολιτικής από τα συμφέροντα των πλουσίων, πληθωρισμός, απώλεια εμπιστοσύνης, καταστροφή θέσεων εργασίας, κατάρρευση της μεσαίας τάξης, όλα αυτά αποτελούν ξεκάθαρη έκφραση αυτής της διαδικασίας. Οι κατεστημένες και παραδοσιακές κυρίαρχες πολιτικές, οι υποψήφιοι και οι πλατφόρμες τους, δεν ήταν σε θέση να προσφέρουν μια πιστευτή ανταπόκριση στις αναδυόμενες απαιτήσεις, πυροδοτώντας την οργή πολλών κλάδων που ένιωθαν εγκαταλελειμμένοι.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Δημοκρατικό Κόμμα απέτυχε να παρουσιάσει μια υποψηφιότητα, η οποία θα είχε αποσχισθεί από το κατεστημένο και οι ελίτ του εργάστηκαν για να αποτρέψουν την αριστερή του πτέρυγα (αριστερά για τις ΗΠΑ) να βρεθεί στο επίκεντρο. Ο Τραμπ εκμεταλλεύτηκε αυτόν τον θυμό και την απογοήτευση, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως καταστροφέα του κατεστημένου και ως κάποιον που θα μπορούσε πραγματικά να φέρει τα πάνω κάτω. Τα μίντια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διέδωσαν αυτή την εικόνα και στην πορεία η πρότασή του συγχωνεύτηκε με προηγούμενα κινήματα, όπως το Tea Party ή το Alt-Right. Ο λόγος του Τραμπ και των συμμάχων του εκμεταλλεύτηκε επίσης μακροχρόνιες προκαταλήψεις και φόβους, που βρίσκονται στον σκληρό πυρήνα του λεγόμενου πολιτιστικού πολέμου.
Για την εργατική τάξη, ήταν μια επιλογή μεταξύ ενός ολοένα και πιο απονομιμοποιημένου status quo και μιας δυνητικής χαοτικής καταστροφής αυτού του status quo. Επέλεξαν το δεύτερο. Δεν υπήρχε πραγματικά αριστερή εναλλακτική. (...)
Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ
Γ. Ελαφρός, Πριν 21/11/2024
Γράφει ο Σπύρος Κακουριώτης για τον Αναγνώστη
15 δοκίμια και στοχασμοί για μια καινούργια χρονιά
Καρπός της συνεργασίας δύο πανεπιστημιακών, ενός έλληνα και ενός κουβανού, το βιβλίο αυτό είναι πολλαπλά επίκαιρο: αφενός, η κρίση της δημοκρατίας όπως τη γνωρίζουμε και η εμφάνιση μιας σειράς «ανελεύθερων δημοκρατιών» είναι πανθομολογούμενη, αφετέρου, η επανεκλογή Τραμπ έφερε για μια ακόμη φορά στο επίκεντρο του προβληματισμού τη θεσμική αρχιτεκτονική της αμερικανικής δημοκρατίας και τις παθογένειές της. Ακριβώς σε αυτά τα ζητήματα επικεντρώνονται οι δύο συγγραφείς. Στο πρώτο μέρος, ο Δημήτρης Καλτσώνης αναφέρεται, με τρόπο ευσύνοπτο και εκλαϊκευτικό, στα βασικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας και της κρίσης της, στη διαμόρφωση της «σιδερόφρακτης δημοκρατίας» και ανιχνεύει τις δυνατότητες για μια διαφορετική δημοκρατία, που θα αντιμετωπίζει τα σύγχρονα προβλήματα, όπως τις ολοένα και μεγαλύτερες ανισότητες, την κοινωνική αδικία αλλά και τις απειλές περιβαλλοντικής κατάρρευσης. Στο δεύτερο μέρος, ο Ερνέστο Ντομίνκες Λόπες επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: τη φύση, το καθεστώς και τη δυναμική της δημοκρατίας όπως αυτή υφίσταται στις Ηνωμένες Πολιτείες, χώρα που θεωρείται από πολλούς υπόδειγμα δημοκρατικής διακυβέρνησης και οι θεσμοί και οι διαδικασίες της (τα γνωστά «check and balances» ) σημείο αναφοράς. Στο δικό του κεφάλαιο, ο κουβανός πολιτικός επιστήμονας διερευνά το αμερικανικό εκλογικό σύστημα με τις πολυπλοκότητες και τους περιορισμούς του και συζητά φαινόμενα όπως η πολιτική πόλωση και η ανάδυση του λαϊκισμού. Τα φαινόμενα αυτά εξετάζονται από τη σκοπιά της δυναμικής της εξουσίας και του ρόλου των ελίτ, των μετασχηματισμών του αμερικανικού και του παγκόσμιου καπιταλισμού και της συνακόλουθης επιδείνωσης της κοινωνικής θέσης μεγάλων ομάδων του πληθυσμού. Στον πυρήνα της ερμηνείας της κρίσης του μοντέλου της φιλελεύθερης δημοκρατίας τίθεται, λοιπόν, η απονομιμοποίηση των θεσμών και η αδυναμία τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις που προκαλούν οι διαρθρωτικές αλλαγές που συνεπιφέρει η εξέλιξη του καπιταλισμού. Σε συνθήκες άνισων κοινωνιών, όπως αυτές που παράγει ο καπιταλισμός, τονίζουν οι δύο συγγραφείς, για να είναι βιώσιμη η συμπεριληπτική δημοκρατία απαιτούνται θεμελιώδεις αλλαγές, αν δεν θέλουμε οι διαρθρωτικές κρίσεις να οδηγήσουν σε καθεστώτα αποκλεισμού και καταστολής.
Διαβάστε ολόκλητο το άρθρο εδώ
Σ. Κακουριώτης (Ιανουάριος 2024)
Ποιο το μέλλον της Δημοκρατίας; γράφει ο Τάσος Τσακίρογλου για την Εφημ. των Συντακτών
Ο Δημήτρης Καλτσώνης, χρησιμοποιώντας ως αναλυτικό εργαλείο την έννοια της «σιδηρόφραχτης δημοκρατίας», περιοδολογεί τις φάσεις που πέρασε ιστορικά η σύγχρονη δημοκρατία: Πρώτη φάση είναι η περίοδος της εμφάνισής της, η οποία εκτείνεται χοντρικά, όπως λέει ο Καλτσώνης, από τον 18ο μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Βασικό της χαρακτηριστικό είναι η τυπική ισότητα που χαρακτηρίζει τον καπιταλισμό.
Η δεύτερη περίοδος σημειώνεται στα μέσα προς τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ού, χρονικό διάστημα που περιλαμβάνει και το επαναστατικό «1848» που συνδυάστηκε με την εμφάνιση του εργατικού κινήματος. Οδήγησε σε έναν εκδημοκρατισμό που εκφράστηκε με τη μερική επέκταση του δικαιώματος της ψήφου. Η τρίτη περίοδος ξεκίνησε με την Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917. Αυτή η φάση οδήγησε μέσω των σοβιέτ σε μια ουσιαστικοποίηση της δημοκρατίας μέσω των εργατικών συμβουλίων μέχρι την κατάργησή τους.
Η τέταρτη περίοδος εμφανίστηκε μετά την ήττα του ναζισμού, από το 1945 και μέχρι το 1990. Στον απόηχο της Ρωσικής Επανάστασης, οι δυτικές Δημοκρατίες, φοβούμενες μη συμβεί το ίδιο και σε αυτές, παραχώρησαν διάφορα εργασιακά, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Τέλος, η πέμπτη περίοδος διαρκεί από το 1990 μέχρι σήμερα και το βασικό της χαρακτηριστικό είναι ότι βαθμιαία υποχωρεί η δημοκρατία σε όλο τον κόσμο. Αυτό συνδυάζεται με την παλινόρθωση του καπιταλισμού στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τον δραστικό περιορισμό των δικαιωμάτων στη Δύση. Ιδιαίτερα μετά τον Covid-19, αλλά και τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, εγκαθιδρύθηκαν μια σειρά μέτρων αυταρχικού χαρακτήρα που σήμαναν το ψαλίδισμα κάθε δικαιώματος.
Στο δεύτερο μέρος ο Ντομίνγκες Λόπες στη μελέτη του για τις ΗΠΑ αποδεικνύει ότι το εκλογικό σύστημα με τους «εκλέκτορες» είναι πλήρως αντιδημοκρατικό, καθώς λαμβάνει υπόψη του τον γενικό πληθυσμό και όχι τους «πολίτες», δηλαδή αυτούς που έχουν δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Αυτό αποτελεί σαφή αλλοίωση των αποτελεσμάτων, αφού Πολιτείες με συνολικό πληθυσμό μεγαλύτερο εκείνων που έχουν περισσότερους πολίτες, πλειοψηφούν σε εκλέκτορες.
Παράλληλα δείχνει ότι πάντοτε υπήρχε το «βρόμικο» πολιτικό χρήμα, ενώ του «τραμπισμού» προϋπήρξε το υπερσυντηρητικό κίνημα του Tea Party που τασσόταν και αυτό ενάντια στις «φιλελεύθερες ελίτ», οι οποίες τότε εκπροσωπούνταν από την προεδρία Ομπάμα. Αυτό το κίνημα διαμόρφωσε την ταυτότητά του γύρω από κάποιες αρχές: «την υπεροχή του ατόμου ενάντια σε κάθε μορφής συλλογικότητα, την αδιαμφισβήτητη υπεροχή της ελεύθερης επιχειρηματικότητας χωρίς κρατική παρέμβαση, τον χαρακτήρα της επίσημης πολιτικής ως μιας “σκοτεινής δουλειάς”, την υπεροχή των WASP (Λευκός, Αγγλοσάξονας και Προτεστάντης), οι οποίοι θεωρούνται οι αληθινοί ντόπιοι, έναντι όλων των υπολοίπων». (...)
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
Τάσος Τσακίρογκου, Εφ. Συν. (07/02/2025)
Έχει μέλλον η Δημοκρατία;
Συνέντευξη του Δημήτρη Κλτσώνη στον Π. Καρβουνόπουλο για το militair.gr
Προσθήκη στο καλάθι
